با پراستناد ترین دانشمندان ایرانی آشنا شوید

در حال حاضر تعداد انتشارات علمی ایران که طی سال 2014 در تامسون رویترز به ثبت رسیده است، 31 هزار و 23 مدرک است که از این تعداد 27 هزار و 60 مدرک به مقالات علمی، هزار و 282 مدرک به مقالات همایش‌ها و هزار و 270 مدرک به چکیده کنفرانس‌ها تعلق دارد.

مؤسس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با اعلام این که میزان تولیدات علمی ایران در سال 2014 بر اساس داده‌های پایگاه استنادی تامسون رویترز از مرز 31 هزار مدرک گذشته است، همچنین، به معرفی اختصاصا «پراستنادترین دانشمندان دانشگاه تهران در تولید علم 2014 » پرداخت. اظهارات جعفر مهراد در شرایطی است که هم اکنون بخش زیادی از تولید علم در ایران براساس شاخص های کمی است و کشور نیاز دارد از مرحله کمیت مقالات علمی به کیفیت مقالات علمی گذار کند. همچنین بخش زیادی از مقالات چاپ شده در ایران در دانشگاه های دولتی ایران منتشر می شود که در نوع خود تامل برانگیز است.

در همین رابطه جعفر مهراد می گوید: در حال حاضر تعداد انتشارات علمی ایران که طی سال 2014 در تامسون رویترز به ثبت رسیده است، 31 هزار و 23 مدرک است که از این تعداد 27 هزار و 60 مدرک به مقالات علمی، هزار و 282 مدرک به مقالات همایش‌ها و هزار و 270 مدرک به چکیده کنفرانس‌ها تعلق دارد.

رییس بخش علم اطلاعات دانشگاه شیراز با اشاره به مؤثر بودن سیاست‌های دانشگاه آزاد در کسب مدارک علمی نمایه شده، به خبرگزاری ایسنا گفت: دانشگاه آزاد اسلامی با تولید 5 هزار و 722 اثر علمی در سال 2014 میلادی رتبه اول را در تولید علم ایران در اختیار دارد.

مهراد، رتبه دوم تولید علم ایران را با 2 هزار و 877 اثر علمی، متعلق به دانشگاه تهران دانست و یادآور شد: دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور نیز از این نظر سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده‌اند؛ به گونه‌ای که دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی به ترتیب با 2 هزار و 538 مدرک و هزار و 941 مدرک در جایگاه سوم و چهارم تولید علم ایران در سال 2014 میلادی قرار گرفته‌اند.

رییس بخش علم اطلاعات دانشگاه شیراز اضافه کرد: جایگاه پنجم این رتبه‌بندی به دانشگاه صنعتی اصفهان با تولید هزار و 795 مدرک اختصاص یافته است.

وی با اشاره به وضعیت تولید علم در دانشگاه‌های مختلف کشور خاطرنشان کرد: اختصاصا در دانشگاه تهران، از کل 2 هزار و 877 اثر نمایه‌سازی شده در تامسون رویترز، تعداد 2 هزار و 529 مورد مقالات علمی، 197 مورد مقالات همایش‌ها و 60 مورد چکیده کنفرانس‌ها است

پراستناد ترین دانشمندان ایرانی

مهراد یادآور شد: در سال 2014 میلادی «رضا توکلی مقدم» از دانشکده فنی، «محمدرضا گنجعلی» از دانشکده شیمی، «زهرا امام جمعه» از دانشکده کشاورزی، «محمد علی آزاده» از دانشکده فنی و «علی اکبر موسوی موحدی» از انستیتو بیوفیزیک و بیو شیمی دانشگاه تهران به ترتیب با تولید 34، 31، 30، 30 و 20 اثر نسبت به سایر نویسندگان آثار بیشتری تولید کرده و رتبه‌های اول تا 5 تولید علم دانشگاه تهران را در اختیار دارند.

مؤسس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با تاکید بر این که دانشگاه تهران در اخذ استناد مقالات نیز که کیفیت علمی و دفعات استفاده از آثار علمی دانشمندان را نشان می‌دهد، عملکرد مناسبی داشته است، گفت: نخستین مقاله با استناد بالا به «افسانه صنعتی»، «حسن کریمی مله» و «علیرضا بدیعی» از این دانشگاه تعلق دارد.به گفته وی این مقاله در حالی که در دومین ماه سال 2014 میلادی منتشر شده تاکنون 28 بار به آن استناد شده است.

مهراد به دومین مقاله پر استناد این رتبه‌بندی اشاره کرد و اظهار داشت: دومین مقاله پر استناد دانشگاه تهران مربوط به «ماشاءالله رضا کاظمی»، « آبتین عبادی عموقین » و «محمد مهدی منتظر رحمتی» است که در ماه پنجم سال 2014 میلادی منتشر شده و تاکنون 24 استناد دریافت کرده است.

وی سومین مقاله پر استناد را متعلق به «علیرضا کریمی»، «مهدی نوید بخش» و «حسن یوسفی» دانست و ادامه داد: این مقاله در پایگاه «وب آو سایتیشن» دارای 23 استناد و در Biosis Citation Index دارای 12 استناد بوده و در ماه آوریل 2014 میلادی منتشر شده است.

استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز، با بیان اینکه باید در انتصاب اسامی پژوهشگران برتر به دانشگاه‌ها دقت کرد، افزود: دانشمندان معمولا به طور تیمی و گروهی کار می‌کنند و از این رو وابستگی به دانشگاه تهران دلالت بر وابستگی سایر پژوهشگران به این دانشگاه ندارد.وی در این باره توضیح داد: به طور مثال در مقاله پر استناد دوم « دکتر آبتین عبادی عموقین» عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس است و در مقاله پر استناد سوم «حسین یوسفی» وابسته به دانشگاه تهران و «علیرضا کریمی» و «مهدی نوید بخش» به دانشگاه علم و صنعت ایران وابسته هستند.

کمیت گرایی تولید علم ایران را تسخیر کرده است؟

این اتفاق در شرایطی است که در حال حاضرکمیت گرایی بخش های زیادی از آموزش عالی در ایران را به خود درگیر کرده است. کار به جایی رسیده که ایران از نظر کمیت مقالات علمی در دنیا رتبه 15 را به خود اختصاص داده است اما از نظر کیفیت رتبه دارای رتبه 36 است. به همین دلیل مسئولان وزارت علوم در دولت یازدهم به دنبال افزایش کیفیت آموزش عالی در کشور هستند.

آنها برای قدم برداشتن در این خصوص در ابتدا تعداد رشته واحد های بدون مجوز را متوقف کردند، سعی در کاهش رشته های کمتر مورد استقبال قرار گرفته را دارند و با اهرم های همچون اقتصاد دانش بینان به دنبال افزایش سهم دانشگاه ها در تولیدات اقتصادی هستند. اما یکی از مهم ترین قدم های وزارت علوم در این رابطه افزایش کیفیت در تولید مقالات علمی است. این مسئله حتی با تایید و تاکید رئیس جمهور هم همراه بود.

دکتر حسن روحانی، در ابتدای سال تحصیلی 1393-94 خطاب به روسای دانشگاه ها، با تاکید بر اینکه، کمیت با کیفیت در دانشگاه‌ها توازن داشته باشد، گفت: “امروز بیاید در هر استان‌تان جهانی بیاندیشید و ملّی و محلّی حل کنید. در استان خودتان، دانشگاه خودتان، دانشگاه استان نمی‌خواهد به مسایل استان بپردازد. برایش راه‌حل پیشنهاد کند، تحقیقاتش را در آن مسیر قرار دهد. مدام به فکر «ای اس ای» نباشیم، به فکر امتیاز نباشیم؛ رها کنیم این شرک‌ها را و به فکر کشورمان و ملتمان باشیم.”

اشاره او به توازن کمیت و کیفیت در دانشگاه ها و اعتراض به توجه اساتید به ارسال مقاله به پایگاه علمی در شرایطی است که دانشگاه ها و مراکز علمی ایران چندسالی میزان ارسال مقالات علمی به پایگاه «آی اس آی» را افزایش دادند. مسئله ای که باعث شده، کارشناس عطش حاضر برای ارسال مقالات علمی را “توروم علمی ” بخوانند. تورمی که تنها باعث افزایش آمار های کمی می شود و کمکی به کیفیت و تولید علم نافع در کشور نمی کند.

بر اساس آخرین آمار ارائه شده از سوی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، میزان مقالات علمی ایران در سال ۲۰۱۴ در پایگاه استنادی «آی اس آی» با احتساب مجموع مقالات کنفرانس ها و مقالات مجلات به ۲۶ هزار و ۴۹۴ مدرک رسید.

نخبگان ایرانی در چه دانشگاه هایی هستند؟

علاوه بر این دانشگاه های دولتی که همواره بار کیفیت آموزش عالی را به دوش کشیده اند این بار و در تعداد نخبگان نیز سرآمد دانشگاه های دیگر شده اند.

در آخرین فهرست کاملی که از نخبگان علمی کشور منتشر شده است دانشگاه های جامع و صنعتی با ۵۰درصد سهم عمده ای در تعداد نخبگان دارند. در حالی که دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور تنها ۳درصد از تعداد نخبگان را به خود اختصاص داده اند. مساله از این جهت اهمیت می یابد که دانشگاه های دولتی در پذیرش دانشجو نیز نسبت به دانشگاه های دیگر با محدودیت های بیشتری روبه رو هستند.

همانطور که چندی پیش معاون آموزشی وزارت علوم اعلام کرده بود اگر چه فقط 15 درصد از کل جمعیت دانشجویی در دانشگاه های دولتی تحصیل می کنند؛ اما بخش اعظم کیفیت آموزشی را همین 15 درصد پوشش می دهند. در میان فهرست دانشمندان تاثیرگذار در هر دانشگاه تنها یک دانشگاه غیر دولتی قرار دارد که از میان ۱۷۳دانشمند، ۵دانشمند را به نام خود کرده است. و ۱۶۸دانشمند دیگر عضو ۲۹ دانشگاه دولتی هستند.

بر همین اساس سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اشاره به تهیه فهرست کاملی از نخبگان علمی کشور گفت: تاکنون به طور تقریبی 173 دانشمند از دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی کشور در زمره دانشمندان یک درصد برتر دنیا قرار گرفته‌اند.

رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری گفت: بر اساس آمار به دست آمده، توزیع دانشمندان در رشته‌های مختلف یکسان نیست. به طوری که 50.8 درصد این دانشمندان متعلق به حوزه علوم پایه هستند. بعد از علوم پایه، علوم پزشکی دارای بیشترین تعداد دانشمند است که شامل 21.4 درصد آن‌ها می‌شود. به لحاظ سهم حاصل از نخبگان، دانشمندان علوم فنی و مهندسی در جایگاه سوم قرار داشته و 21 درصد دانشمندان تاثیرگذار علمی کشور متعلق به این حوزه هستند. علوم کشاورزی 6.4 درصد از نخبگان بین‌المللی کشور را در اختیار دارد و تنها 0.6 درصد از این نخبگان مربوط به حوزه علوم اجتماعی و انسانی است.