مجتهد کابینه روحانی

وزیر 61 ساله اطلاعات، هرچند روحانی مجتهدی است که در رأس مهمترین نهاد امنیتی کشور قرار گرفته، اما در کارنامه دوره جوانی او حضور در عرصه‌هایی چون تئاتر، نقاشی و عکاسی هم به چشم می‌‌خورد.

سید محمودعلوی یک سال پس از کودتای 28 مرداد، در سال 1333 در لامرد فارس به دنیا آمد و پدرش آیت الله حاج سید رضا علوی از روحانیون ساکن نجف بود. همین پیشینه باعث شد تا او در سن دو سالگی به همراه خانواده به نجف اشرف (محل تحصیل پدر) برود و حتی تحصیلات ابتدایی و سال‌های اول متوسطه را در دبستان و دبیرستان علوی ایرانیان در نجف بگذراند. او در همین دوره تحصیلی با شیوه‌های تربیتی روحانیون نوگرایی همچون شهید بهشتی آشنا شد. خود او درباره اين آشنايي مي گويد: «خداوند شهید بهشتی را مورد رحمت خود قرار دهد، زمانی که در دبستان نجف اشرف درس می‌‌خواندم، شهید بهشتی از آلمان به آنجا آمدند و به مدرسه ما هم سری زدند، ما چند سوال از ایشان کردیم و در پایان هدیه‌ای دادند و عذرخواهی کردند که نمی‌دانستند چنین برنامه‌ای خواهند داشت و گرنه هدیه‌ای بهتر برایمان می‌‌آورد… این نوع برخورد اثرگذار بود و باید بدانیم که نحوه برخورد در دوران کودکی و نوجوانی بسیار اثربخش است».

«سید محمود» 14 سال بعد از سفر به نجف، به لباس روحانیت درآمد و تحصیلات حوزوی خود را ابتدا در نجف و سپس در آبادان و حوزه علمیه قم و تهران پی گرفت.

از نقش آفرینی در تئاتر تا نقاشی و عکاسی

با وجود این سابقه، علوی خود به دوره‌ای متفاوت از زندگی‌اش که بیشتر رنگ و بویی هنری دارد اشاره می‌‌کند. دوره ای که در حول و حوش 18 سالگی گویا به اوج رسیده است. او درباره این دوره از زندگی‌اش می‌‌گوید: «ما که از مادر، آخوند زاده نشدیم، اول کار در فضای عکاسی بودیم؛ با ظهور و ثبوت و آن زمان هم دوربین‌های الان نبود، بعد رفتیم در کار نقاشی و در ترکیب رنگ‌ها تسلط خوبی پیدا کرده بودیم، شما هر رنگ سبزی می‌‌خواستید چمنی، مغز پسته‌ای، زیتونی و لجنی، هرچه می‌‌خواستید با ترکیب رنگ‌ها می‌‌ساختیم… بعد هم حدود 18 ساله بودم که بازیگر تئاتر شدم و به صحنه رفتم، حالا شما عزیزان درک کردید که یک آخوند هم سابقه این چنینی دارد».

شاید بتوان به این کارنامه هنری، به فعالیت‌های فرهنگی او نظیر تاسیس چند کتابخانه در استان فارس و تبلیغات فرهنگی علیه رژیم پهلوی در دهه سوم زندگی اش نیز اشاره کرد. فعالیت‌هایی که بعدتر، مبنای موضع گیری‌های سیاسی او در نظام برخاسته از انقلاب بود. با این حال بخش عمده‌ای از دوره جوانی محمود علوی صرف تحصیلات حوزوی و دانشگاهی شد، چراکه همزمان با تحصیلات حوزوی، به تحصیلات دانشگاهی نیز پرداخت و دوره کارشناسی را در مدرسه عالی تربیتی و قضایی قم (دانشگاه فعلی قم) در رشته علوم تربیتی گذراند و کارشناسی ارشد را در دانشگاه فردوسی مشهد در رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی طی کرد و مقطع دکتری را در همان رشته در دانشگاه فردوسی مشهد به پایان رساند. این البته پایان فعالیت‌های علمی وزیر اطلاعات نبود و پس از آن، علوی به عضویت هیئت علمی دانشکده صداوسیما درآمد و همزمان در مراکز دانشگاهی دیگر نظیر پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، دانشگاه امام صادق، دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشگاه آزاد و دانشکده علوم حدیث به تدریس پرداخت، حاصل این دوره، مقالات علمی متعددی است که عمدتا حول محور فقه سیاسی شیعه منتشر شده است.

علوی و تجربه 16 ساله پارلمانی

علوي به سان بسیاری از هم‌نسلان خود، به مبارزات انقلابی روی آورد و در همین راستا گفته مي شود فعالیت‌هایی چون تأسیس انجمن اسلامی جوانان آبادان در 17سالگی و حتی رهبری یک گروه چریکی شبه نظامی در قم در سال ۱۳۵۷ را نیز در کارنامه خود داشته است.

با پیروزی انقلاب اسلامی، علوی مانند بسیاری دیگر از روحانیون انقلابی، به مشارکت در ساخت نظام برخاسته از انقلاب روی آورد و بلافاصله پس از پیروزی انقلاب، نماینده ستاد مرکزی انقلاب اسلامی در جنوب فارس شد و یک سال پس از انقلاب، نمایندگی دفتر امام خمینی(ره) در لامرد را تا آغاز دفاع مقدس برعهده گرفت. با این حال با به صدا درآمدن زنگ انتخابات مجلس، علوی راهی خانه ملت شد و توانست در چهار دوره اول، دوم، چهارم و پنجم پارلمان، نمایندگی مردم لامرد را به دست آورد و در همین ادوار نمایندگی، موضع گیری‌های سیاسی خود را به نمایش بگذارد.

وزیری، قربانی پرونده پرونده سازی‌ها

مواضع علوی در مجلس زیر ذره بین صاحبنظران سیاسی قرار می‌‌گیرد؛ از شایعه نزدیک شدن او به وزیر کشور وقت (ناطق نوری) در سال‌های 60 تا 64  تا رای عدم اعتمادش به وزیر کشور پیشنهادی رئیس دولت اصلاحات یعنی موسوی لاری (رقیب سیاسی او در لامرد) که البته همه اینها در سطح گمانه زنی‌های سیاسی است. اما شاید یکی از حاشیه سازترین اتفاقات پارلمانی برای وزیر اطلاعات دولت روحانی، موضوع ردصلاحت علوی در انتخابات دور پیشین مجلس باشد. واقعیت این است که در جریان نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و میان دوره ای این دور از مجلس، سید محمود علوی برای کاندیداتوری ثبت نام کرد که هر دو بار از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد. او در دوم اسفند ۱۳۹۰ اعلام کرد: «به استناد بند ۱ ماده ۲۸ قانون اساسی مبنی بر «عدم التزام عملی به اسلام و نظام» رد صلاحیت شدم.»

رد صلاحیت کسی که سابقه معاونت نظارت و بازرسی و معاونت روابط عمومی و تبلیغات سازمان عقیدتی سیاسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در سال‌های ۶۸ تا ۷۰ را برعهده داشته، از سال 79 تا 88 رئیس سازمان عقیدتی سیاسی ارتش با حکم رهبر انقلاب بوده و نماینده استان تهران در مجلس خبرگان رهبری به شمار می‌‌رود، اتفاقی نادر و جالب توجه محسوب می‌‌شود. او خود، درباره ماجرای ردصلاحیتش در جلسه رای اعتمادش برای وزارت اطلاعات در مجلس نهم توضیح می‌‌دهد: «در نشستی که با دکتر علیزاده داشتم ایشان به صراحت گفت من چیزی که مبنای ردصلاحیت شما بوده باشد نیافتم، آقایان اسماعیلی و امیری نیز اظهارات مشابهی بیان کردند… ملاطفت رهبری نسبت به بنده مرهمی شفابخش بر این زخم بود، بوسه‌های ایشان مرهمی بر زخم و تلخی این حادثه بود… در ارتباط با صلاحیتم حرف‌های زیادی برای بیان دارم ولی در فضای فعلی سخنی به میان نمی‌آورم.»

وعده‌های علوی برای وزارت اطلاعات

با همه این فراز و فرودها، سید محمود علوی که روزی در کمیسیون ویژه مجلس برای تدوین قانون وزارت اطلاعات حضور داشت، به پیشنهاد حسن روحانی و با رای اعتماد نمایندگان توانست به عنوان وزیر، در رأس مهمترین نهاد امنیتی کشور قرار گیرد. او پیش از تکیه زدن بر این کرسی، وعده داده بود تا در وزارت اطلاعات «در جهت تعامل و هماهنگی با جامعه اطلاعاتی، دولت، رییس‌جمهور، ارائه مشاوره اطلاعاتی به مدیران نظام، افزایش اعتماد مردم به وزارت، عدم دخالت در حریم خصوصی افراد، نهادینه کردن امنیت پایدار بدون امنیتی کردن کشور و بکارگیری دیپلماسی هوشمندانه و پنهان در سیاست خارجی با کمک دستگاه مربوطه» تلاش کند.

او درباره رویکردهای درون سازمانی خود هم وعده داد تا «حفظ جایگاه و نقش حاکمیتی وزارت اطلاعات در پرتو هدایت و رهنمودهای رهبری و در مرحله بعد حفظ استقلال وزارت و جلوگیری از تاثیرپذیری آن از جریان‌های سیاسی، تقویت نگاه ملی و فراجناحی، رعایت موازین شرعی، قانونی و اخلاقی در اقدامات اطلاعاتی، صیانت از پرسنل و سازمان در مقابل تهدید و آسیب حفاظتی، تدوین منشور اخلاق حرفه‌ای، توسعه و حفظ سرمایه انسانی با آموزش مستمر، مهارت‌آفرینی و بهره‌گیری از فناوری و روزآمد کردن دستگاه در فرآیند اطلاعاتی و ایجا نشاط و امید در بین کارکنان» را در دستورکار خود قرار دهد.

مردی، ایستاده در میانه حاشیه‌های سیاسی

هرچند درباره اینکه سید محمود علوی برای تحقق وعده‌هایش تا چه اندازه موفق بوده، اما و اگرهایی از سوی برخی تحلیلگران مطرح شده است، اما به نظر می‌‌رسد امنیت موجود در کشور و مهار تروریسم که در دو سال گذشته منطقه را فراگرفته، حکایت از موفقیت سربازارن گمنام امام زمان(عج) دارد. با این همه در دو سال وزارت علوی، طرح موضوعاتی چون همراهی جوانی با علوی در یکی از جلسات تخصصی مجلس یا ادعای دیدار وزیر اطلاعات با برخی فعالان سیاسی اصلاح‌طلب حاشیه‌ساز شده که این حاشیه‌سازی‌ها عمدتا معطوف به نمایندگانی در بهارستان بوده است که مخالف سیاسی دولت محسوب می‌‌شوند.

وزیر اطلاعات که درست مانند حسن روحانی، یک چهره حوزوی با تجربه در امور پارلمانی است، در دو سال گذشته تلاش بسیاری کرده است که وارد دسته‌بندی‌های سیاسی نشود و در میانه جریانات جناحی به ایفای نقش بپردازد. کارنامه سیاسی او در ادوار مختلف مجلس نشان می‌‌دهد که علوی هیچ گاه چهره تابلودار یک جریان خاص سیاسی نبوده و ظرفیت بالایی در میانجی گری میان گروه‌های مختلف دارد. او یک سال قبل در سخنانی در جمع مردم لردگان گفت: «چه اصولگرا و چه اصلاح طلب همه عزیز هستند… ما صاحب کشتی انقلاب نیستیم که افراد را پیاده کنیم»