برای تردد در طرح‌جدید ترافیکی تهران کافی‌است معاینه‌فنی داشته‌باشید

– یک استاد دانشگاه می گوید: خیلی از خودروها از تکلیف قانونی معاینه فنی شانه خالی می کنند. درحالی که در کشورهای توسعه یافته تردد با خودروی بدون معاینه فنی امکان ندارد، در ایران بیش از نیمی از خودروها معاینه فنی ندارند.

طرح جدید ترافیکی تهران به زودی اجرا می شود؛ LEZ یا محدوده کاهش آلودگی هوا. جزيیات این طرح هم در شورای عالی ترافیک تصویب شده است. در دستورالعمل نحوه اعمال محدودیت های ترافیک با هدف بهبود کیفیت هوا، خودروها به 3 گروه با رویکرد آلایندگی گروه سبز که شامل تمامی موتورسیکلت ها و خودروهای سواری برقی یا هیبریدی، گروه زرد؛ کلیه وسایل نقلیه سبک و سنگین با هر نوع کاربری که مشمول شرایط گروه های سبز یا قرمز نیست و گروه قرمز شامل تمامی موتورسیکلت ها و وسایل نقلیه سبک و سنگین با هر نوع کاربری که فاقد گواهی معاینه فنی معتبر بر اساس قوانین موضوعه است و یا دارای عمر بیشتر از سن فرسودگی بر اساس مصوبه هیأت وزیران هستند، تقسیم بندی شده اند.

اما در محدوده کاهش آلودگی هوا کدام خودروها می توانند تردد کنند؟  این طرح فقط برای بخشی از جامعه است که توانایی خریدن خودروهای یورو۴ را دارند؟ درباره جزییات طرح با دکتر یوسف حجت، کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه تربیت مدرس در کافه خبر گفتگو کردیم و از او لزوم اجرای این طرح را پرسیدیم.

آقای دکتر مردم می پرسند که با اجرای طرح جدید ترافیکی ،چه اتفاقی قرار است بیفتد؟ و نگران هستند که این طرح به نفع ثروتمندان باشد.

الان برای کاهش آلودگی هوا، خودروها به زوج و فرد تقسیم می شوند درحالیکه چیزی که هوا را آلوده می کند اگزوز خودروها است نه پلاک آن ها. خودروهایی که می توانند به محدوه این طرح وارد شوند الزاما خودروهای گران قیمت نیستند. تمام خودروهای زیر 5 سالچه بنر چه پراید، چون از معاینه فنی معاف هستند، می توانند وارد منطقه کاهش (که مخفف کنترل آلودگی هوای شهر و همان محدوده فعلی طرح زوج و فرد است) شوند. یک پراید 10ساله، اگر معاینه فنی داشته باشد می تواند وارد محدوده این طرح شود و یک بنز 6 ساله اگر معاینه فنی نداشته باشد، نمی تواند وارد محدوده شود. این شایعات از عدم اطلاع ناشی می شود و در این طرح خودروهای لوکس یا گران قیمت مزیتی ندارند، بلکه تمام خودروهای انژکتوری حتی پیکان، با رعایت وظیفه قانونی، یعنی اخذ معاینه فنی می توانند وارد این محدوده شوند.

خودروها چگونه می توانند وارد این محدوده شوند؟

طبق قانون، خودروها باید حتما سالی یکبار معابنه فنیبگیرند. در این طرح به جای زوج و فرد به داشتن معاینه فنی توجه می شود. البته خودروهای قدیمی که کاربراتوری هستند امکان ورود ندارند. اما خودروهای تولید سال 82 به بعد که انژکتوری هستند در صورت داشتن معاینه فنی، می توانند وارد محدود کاهش آلودگی هوا یا همان محدوده زوج و فرد فعلی شوند.تعداد خودروهای انژکتوری سه برابر خودروهای کاربراتوری است، بنابراین تعداد خودروهایی که می توانند وارد محدوده شوند، بالقوه بیش از این تعدادی است که الان وارد محدوده می شوند. البته به علت نداشتن معاینه فنی ممکن است در ابتدا تعداد خودروهای مجاز برای تردد در منطقه افت نشان دهد.

در اینصورت کاهش آلودگی هوا اتفاق می افتد؟

بله قطعا. الان متاسفانه خیلی از خودروها از تکلیف قانونی معاینه فنی شانه خالی می کنند. پلیس هم در این زمینه هیچ وقت برخورد جدی و بازدارنده ای نداشته است. در حالیکه در کشورهای توسعه یافته تردد با خودروی بدون معاینه فنی امکان ندارد، در کشور ما بیش از نیمی از خودروها معاینه فنی ندارند. اگر این طرح باعث شود که دارندگان خودروها به این وظیفه مهم عمل کنند، نزدیک به 10 درصد از آلودگی هوای تهران کاسته می شود. و این کاهش ربطی به داخل محدوده ندارد. چون اگر عمده خودروها معاینه فنی داشته باشند، در تمام شهر تاثیر مثبت می گذارند.

اما ابتدای طرح اعلام کردند که ماشینها برای ورود به 4 رنگ تقسیم می شوند و بعد به یورو 2 رسیدیم.

رنگ آبی از جمله خودرهای برقی هستند که اصلا تعداد آنچنانی ندارند و از نظر ورود به منطقه “کاهش” هیچ مزیتی نسبت به خودروهای سبز ندارند. بیشتر یک کار پرستیژی برای تشویق خودروهای برقی است. آنچه مهم و تاثیرگذار است، سه رنگ سبز، یعنی خودورهای انژکتوری، زرد یعنی خودرهای کاربراتوری مجاز و قرمز یعنی خودروهای فرسوده با عمر بالای 20 سال یا “بدون معاینه فنی”هستند.تردد خودروهای فرسوده که قانونا ممنوع است. تنها محدودیت جدید برای خودرهای زرد است و در نظر است برای کاهش آلودگی هوا، با اجرای این طرح، خودروهای زرد به خارج از تهران سوق داده شوند، زیرا این خودروها برای تردد در خارج از تهران محدودیتیندارند.

شما همه چیز را به معاینه فنی منوط می کنید اما چقدر معاینه فنی استاندارد است و آیا آلودگی خودروهای یورو 2 با بالا را مشخص می کند؟

استاندارد یورو مربوط به هنگام تولید خودرو است و فقط برای خودروهای نو و به مسئولیت کارخانه انجام می شود. اندازه گیری یورو یک فرایند چند میلیون تومانی است و به خریدار خودرو و مردم کاری ندارد. اما معاینه فنی کاری سریع و ارزان است. فقط اگر خودروهای مشمول معاینه فنی بگیرند، نزدیک به 10 درصد از آلودگی هوا کاسته می شود. در تمام دنیا این کار یک وظیفه شهروندی است.متاسفانه پلیس ما به دلایل مختلف با خودروهای فاقد معاینه فنی برخورد بازدارنده نمی کند درحالیکه در بسیاری از کشورهای دنیا اگر خودرویی معاینه فنی نداشته باشد امکان تکان دادن خودرو هم وجود ندارد. اجرای این قانون درکشور ما ضعیف است برای همین کمتر از 20 درصد خودروها در تهران معاینه فنی می گیرند. بخش کمی به خاطر گرفتن طرح ترافیک ناچارند معاینه فنی بگیرند و بخشی هم انسان های شریفی هستند که تعهد شهروندی دارند. در حالیکه 80 درصد خودروها برای اخذ معاینه فنی تمایلی ندارند برای اخذ طرح ترافیک که خیلی هم گرانتر است علاقه نشان می دهند. بنابراین تصمیم گرفته شد که معاینه فنی شرط ورود به منطقه “کاهش” باشد تا مردم بدون نیاز به زور پلیس و با انگیزه شخصی نسبت به اخذ آن اقدام کنند. در واقع معاینه فنی مثل طرح ترافیک جذابیت پیدا کند.

نیروی انتظامی با خودروهای فاقد معاینه فنی برخورده بازدارنده نمی کند. سالهاست که این مشکل وجود دارد. ضمانت اجرایی این طرح چیست؟

دوربینها، مثل طرح ترافیک. نیروی انتظامی از مواجه مستقیم با مردم اجتناب می کند و البته تا حدودی این موضع قابل درک است. اما با اجرای این طرح، به جای برخورد با مردم، درآنها انگیزه ایجاد می شود که با انجام معاینه فنی بتوانند به محدودهقابل توجهی از شهر یعنی همین محدوده زوج و فرد دسترسی پیدا کنند.

بنابراین بازهم سیستم راهنمایی و رانندگی و شهرداری یکپارچه نمی شوند؟

چرا اتفاقا همین است، دوربینهایی که در ورودی محدوده قرار می گیرند، پلاک خودروهایی که وارد طرح می شوند را می خوانند و با بانک اطلاعات معاینه فنی کنترل می کنند تا اگر انژکتوری نبود یا معاینه فنی نداشت، پلاک را در اختیار راهنمایی و رانندگی می گذارند تا خودرو را جریمه کند؛ درست مانند طرح ترافیک. بنابراین خودروها با علاقه معاینه فنی می گیرند. این سیاست بدون اتکا به زور و برخورد پلیسی، مردم را به انجام وظیفه شهروندی خود علاقمند می کند.

خودروهای یورو 4 امتیازی برای تردد ندارند؟

در مرحله اول فرقی با خودروهای یورو 2 ندارند.

با اجرای این طرح انتظار کاهش ۱۰ درصدی آلودگی هوا می رود؟

نه. این درصد برای وقتی است که همه خودروهای مشمول، معاینه فنی بگیرند اما در سال اول همه این اقدام را نمی کنند، امیدوارم تا چند سال بعد این اتفاق بیفتد و همه خودروها معاینه فنی داشته باشند.

ترافیک بیشتر نمی شود؟

در کوتاه مدت خیر، اما پیش بینی می شود در سال های آینده که خودروهای بیشتری معاینه فنی بگیرند، منطقه فعلی زوج و فرد ترافیک کمی بیشترداشته باشد، اما آلودگی هوا کمتر شود.البته ترافیک حداکثرمثل خارج از محدوده زوج و فرد فعلی می شود.

اما الان وقتی وارد محدود زوج و فرد می شویم ترافیک کم می شود.

اینکه تمام خودروها معاینه فنی بگیرند یک فرایند چند ساله است و انتظار نمی رود در شروع طرح ترافیک افزایش ترافیک داشته باشیم، حتی در ابتدا ممکن است محدوده کمی خلوت تر شود، چون تعداد خودروهای معاف یا دارای معاینه فنی، کمتر از نصف خودروهای تهران است. اما وقتی مردم مطلع شدند، به تدریج تعداد خودروهای دارای معاینه فنی بیشتر شده و ترافیک داخل محدوده سنگین تر می شود.

این طرح فازبندی دارد؟

تا آنجا که اطلاع دارم، فعلا در یک فاز اجرا می شود، البته اگر موفق باشد ممکن است فازهای دیگری تعریف شده و سخت گیری بیشتری شود. مثلا الان می گویند خودروهای قرمز نمی توانند وارد محدود شوند اما ممکن است بعدا بگویند درکل سطح شهر امکان تردد ندارند.من فکر می کنم در تونلها که فضای بسته ای دارند، خوب است تردد خودورهای قرمز ممنوع و زرد محدود شود.

شاید اگر شهرداری هم این موضوع را بیشتر کنترل می کرد مشکل کمتر بود.

ما دو حرکت متضاد در جامعه داریم که به شدت انرژی جامعه را تلف می کند، یک گروه اعتقاد دارند که آلودگی هوا یک معضل است و باید آن را حل کرد، گروه دیگر اعتقاد دارند که صاحبان خودروهای فرسوده اقشار آسیب پذیر هستند و نباید به آنها سخت گرفت. جالب این است که بعضی ها هر دو اعتقاد متضاد را با هم دارند یعنی هوای پاک و تردد خودروهای فرسوده را با هم می خواهند. باید مملکت تصمیم بگیرد که هوای پاک می خواهیم یا تردد خودروهای فرسوده؟ این دو را نمی توان با هم داشت. جنگ فرسایشی بین طرفداران این دو مکتب انرژی جامعه را تلف می کند. البته بعضی ها اعتقاد دارند که داشتن خودروی فرسوده باید امتیازی برای استفاده از بیت المال باشد و دولت باید هزینه نوسازی حتی ناوگان شخصی را بدهد. من فکر می کنم که اگر قرار باشد از بیت المال به کسی کمک کنیم، خیلی ها هستند که اسنحقاق بیشتری دارند. اصلا نوسازی وسیله شخصی با پول دولتی توجیهی ندارد.

این طرح برای موتورها هم هست؟

خیر. موتورها طرح ترافیک را هم وارد می شوند، در جهت خلاف اتوبان هم حرکت می کنند، پیاده رو و سواره رو هم نمی شناسند و چراغ قرمز و سایر مقررات هم رعایت نمی کنند. هیچ کس هم عکس العمل درستی نشان نمی دهد. البته شهرداری برنامه هایی برای موتورها دارد، مثل حمایت از موتورسیکلت برقی از یک طرف و ایجاد محدودیت تردد و در برخی محدوده ها مانند بازار برای موتور های بنزینی، متاسفانه فرهنگ تساهل و تسامح با موتورسوارها در کشور تهادینه شده و با آن ها برخورد نمی شود و هر تخلفی دوست دارند انجام می دهند. البته این بی قانونی نتیجه طرز تفکری است که موتورسواران را اقشار آسیب پذیر دانسته و برحورد با آن ها را تجویز نمی کند. در حالی که یک موتورسیکلت نو 5 برابر یکخودروی نو آلودگی هوا ایجاد میکند چون کاربراتوری هستند.

شما سهم ریزگردها در آلودگی هوا را در آینده بیشتر می دانید؟

بله. کشور ما در منطقه خشک قرار دارد و میزان بارندگی سالانه حدود20 درصد کاهش و مصرف آب به علت افزایش جمعبت و تغییر الگوی مصرف بیش از 300 درصد افزایش یافته است. البته معمولا کاهش بارندگی مورد توجه قرار می گیرد اما افرایش مصرف با وجود تاثیر بسیار بیشتر، دیده نمی شود. در هر صورت، کشور در حال خشک شدن است. طبق نرم های جهانی، ما می توانیم حداکثر 40 درصد از آبهای تجدید پذیر را بهره برداری کنیم، اما در حال حاضر 85 درصد بهره برداری می کنیم. الان بسیاری از رودخانه ها و دریاچه های کشور مثل زاینده رود و ارومیه خشک شده اند. محاسبات نشان می دهد مصرف ما 3 برابر ظرفیت زیستی کشور است. یا باید مساحت کشورسه برابر شود، یا جمعیت ثلث شود، یا مصرف سرانه یک سوم شود. که هیچ کدام شدنی نیست، لذا کشور با سرعت زیادی به سمت خشکی کامل پیش می رود و در نتیجه با ورش باد ریزگرد ایجاد می شود. البته این فاجعه مختص ایران نیست و در کشورهای همسایه از جمله در عراق و عربستان هم وجود دارد. منشا ریزگردها هم داخلی است و هم از کشورها همسایه وارد می شود و امیدی به بهتر شدن نیست. من نگرانم زمانی هستم که مجبور شویم رسما کشاورزی را تعطیل کنیم، اگر امروز درست تصمیم نگیریم؛ فردا خیلی دیر است.

zzz