خودتحریمی مانع الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی است

bb

صادق ضیایی بیگدلی، قائم مقام سازمان توسعه تجارت با حضور در کافه خبر آخرین وضعیت پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی،مذاکرات اجلاس اخیر نایروبی کنیا و برنامه دفتر wto برای الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی را تشریح کرد.

سازمان تجارت جهانی امروز یکی از پایه‌های جهانی شدن، به ویژه در حوزه اقتصاد به شمار می‌رود.کشورهای مختلف تلاش می‌کنند برای تسریع روند جهانی شدن و استفاده از منافع آن، این سازمان بین‌المللی را توسعه داده و جایگاهش را ارتقاء بخشند. از دیگر سو کشورهایی که عضو این سازمان نیستند نیز، تلاش می کنند تا به عضویت آن درآمده و با استفاده از امتیازات عضویت در این نهاد بین‌المللی به توسعه اقتصادی و صنعتی دست یابند.ضیایی بیگدلی می گوید:« تاکنون ازایران با وجودی که هنوز جلسه مذاکرات فنی تشکیل نشده 698 سئوال پرسیده شده که پاسخ داده ایم. منتظر دو سه هزار سئوال دیگر هم هستیم. »

مشروح گفت وگو با قائم مقام سازمان توسعه تجارت به شرح زیر است:

*****

 از زمان پذیرفته شدن ایران به عنوان عضو ناظر WTO نزدیک به 11 سال طول کشیده است.چرا تبدیل وضعیت عضویت ناظر به دائم این مقدار طول کشیده است؟

از آنجایی که الحاق ایران هنوز وارد مرحله مذاکرات فنی نشده، پس طولانی شدن زمان آن نمی تواند دلیل فنی داشته باشد.زمانی مذاکرات وارد  مراحل فنی می شود که جلسات گروه کاری شکل بگیرد. یعنی رژیم تجاری ایران در گروه به بحث گذاشته شود  و مغایرت های احتمالی آن با ضوابط  wto مشخص شود. در این مرحله است که تازه می گویند مثلا 100 یا 200 مورد مغایرت در قوانین ما با قوانین تجارت بین الملل وجود دارد که باید این  قوانین و مقررات را اصلاح کنیم .بنابراین ما هنوز به این بخش نرسیده ایم.

علت اینکه به این مرحله نرسیده ایم چیست؟

چون تمام تصمیم ها در  WTO بر مبنای اجماع صورت می گیرد و برخی اعضا به خصوص آنهایی که نقش موثرتری دارند، می توانند جلوی این تصمیم ها سد ایجاد کنند. برای اینکه گروه کاری جهت الحاق کشوری به WTO  تشکیل شود باید همه کشورها موافقت خود را اعلام کنند. وقتی در خرداد ماه  2005  شورای عمومی تصمیم گرفت که بعد  از بیش از 20 جلسه که درخواست ایران در آن مطرح بود عضویت ایران ناظر ایران رابپذیرد، تمام اعضا از جمله آمریکا مخالفتی ابراز نکردند، و لذا مقرر شد که جلسه گروه کاری ایران تشکیل شود. چون آن زمان موضوع موافقت نامه  هسته ای موقت مطرح بود متاسفانه ما از آن فضا استفاده نکردیم و در ارایه رژیم تجاری 4 سال تاخیر کردیم که این میزان تاخیر بی سابقه بوده است. در عین حال مسلماً مساله اصلی ما آن زمان خارجی و سیاسی بود ولی در دولت هم تردیدهایی در این زمینه وجود داشت.

این تردیدها در دولت نهم بود بود یا دهم؟

در دولت نهم این اراده نبود؛ در دولت دهم سیاست تغییر کرد. الحاق در احکام برنامه پنجم هم قید شد، رژیم تجاری در سال 1388 ارایه شد و در سال 1390 به نزدیک به 700 سوال پاسخ داده شد. اما موضوع تعیین رییس گروه کاری برای تشکیل جلسات با  زمان اجرا شدن  تحریم ها علیه کشور مواجه شد و قضیه متوقف ماند.

در وضعیت پسابرجام، آیا فرایند الحاق ایران از سرگرفته خواهد شد و چقدر طول خواهد کشید؟

همیشه در الحاق همه کشورها موانع داخلی و موانع خارجی وجود دارد.اما درفرایند الحاق مسایل سیاسی حاشیه ای هستند و اصل موضوع فنی و حقوقی است. تا بسته الحاق و شرایط عضویت ما در مذاکره شکل نگیرد، نمی توان گفت که چه زمانی شرایط برای پیوستن ما آماده است. اما از آنجا که تصمیم دولت و نظام نهایتاً پیوستن ایران به  wto  است، باید این موضوع با جدیت دنبال شود.الان مساله اصلی مانع سیاسی است که آمریکا سر راه ایران جهت پیوستن به WTO ایجاد کرده است. اما ادامه سیاست های قبلی می تواند به نوعی نقض برجام از طرف امریکایی ها باشد که برای روشن شدن آن باید منتظر اجرایی شدن برجام باشیم. چون موضوع عضویت ایران از 84 مطرح شده اما این اتفاق تاکنون نیفتاده است. پس بنابراین چالش ما در الحاق سیاسی بوده و شکی نیست.هرچند که روند الحاق ایران به این سازمان به نسبت کشورهایی که الحاق شان زیاد طول نکشیده است،متفاوت است. ده سال است که  می خواهیم  مذاکراتی را شروع کنیم که این مذاکرات برای کشورهای مشابه ما از اولین جلسه گروه کاری تا تصویب بسته الحاق در شورای عمومی نزدیک به 8 سال طول کشیده است. البته اگر فضای سیاسی بین المللی مناسب باشد، راه های فنی برای تسریع این فرایند وجود دارد.

گفتید رژیم تجاری 4 سال بعد از عضویت ناظر ایران به WTO ارایه شد، آیا رژیم تجاری ارایه شده نیاز به بازنگری دارد؟

بله ، البته این رژیم تجاری بازنگری هم شده است و در سفر جناب آقای نعمت زاده به اجلاس وزرای سازمان در نیروبی همراه ایشان بود. البته رژیم تجاری ایران در گذشته هم به موقع آماده شده بود اما همانطور که گفقتم ارایه آن 4 سال طول کشید.آن زمانی که این رژیم ارایه شد یعنی در سال 88  بر مبنای قوانین 84 و قبل از آن تدوین شده از آن تدوین شده بود. الان سال 94 است. یعنی رژیم تجاری ارایه شده بیش از 10 سال از اعتبارش می گذرد و بنابر این نمی تواند مبنای مذاکره قرار گیرد.

قوانین ما هم در این ده سال خیلی عوض شده است. مثل قانون برنامه پنجم، قانون اجرای اصل 44، قانون هدفمندی، و غیره در رژیم تجاری ما لحاظ نشده بود. یا مثلا خصوصی سازی ها در رژیم تجاری قبلی نیست.

آیا به صورت غیر مستقیم سیگنال مثبتی از سوی آمریکا برای عضویت ایران به   WTOدریافت کرده اید؟

با بسیاری از کشورهای موثر در حاشیه اجلاس اخیر نایروبی مذاکرات دوجانبه مفصلی داشتیم. حدود 20 رییس هیات کشورهای موثر عضو در آخرین نشست وزرا که در کنیا برگزار شد، معتقدد بودند فضا برای ایران عوض شده است و از شروع جلسات گروه کاری ایران حمایت می کنند. دبیرخانه سازمان تجارت جهانی هم در عین حال که باید در این گونه مسایل بی طرف باشد کمک زیادی کرده است. اعضای موثر اتحادیه اروپا و نیز کشورهایی مثل برزیل و روسیه خیلی مثبت بودند. به نظر می رسد در صورت ادامه رایزنی های فعال ما کمک های بیشتری داشته باشند که در این مرحله  موانع برداشته شود. اما باید توجه داشت این تمام داستان نیست و حتی اگر ماه بعد جلسات گروه کاری تشکیل شود، کشور ها می توانند در مراحل بعدی و در میانه راه مانع ایجاد کنند. برای همین به محض تشکیل جلسات باید از فرصت بوجود آمده نهایت استفاده را در پیشبرد مسایل فنی کرد تا چند قدم اساسی برداشته شود.

اینکه چقدر قوانین ما برای شروع مذاکرات استاندارد است مساله دیگری است؛آیا ما مانع بزرگ تعرفه ها را نداریم؟

این سئوال دو بحث است؛اول تعرفه  و بعد قوانین .در موضوع تعرفه نیاز نیست که قبل از مذاکرات آنها را تغییر بدهیم .در بسیاری از اقلام  حساس حتما ما چانه زنی می کنیم که تعرفه برخی اقلام بالاتر باشد و برای خیلی از اقلام هم فرصت خواهیم گرفت  که بین 5 تا 10 سال به تدریج تعرفه آنها را کاهش دهیم. ضمن اینکه ابزار ضد قیمت شکنی، حفاظتی و غیره هم وجود دارد ممکن است بکار ببریم. کمترکشوری بعد از الحاق مشکلات ناشی از هجوم شدید واردات داشته است. مثلاً روسیه هیچ مشکلی از این دست بعد از الحاق نداشته است مخصوصا در برخی از اقلام که می ترسیدند مشکل ایجاد شود،این اتفاق نیفتاد.

یعنی چالشی بابت تعرفه نیست؟

قابل مدیریت است اما چالش قوانین و مقررات وجود دارد. به این دلیل که آنها در طی مذاکرات قوانین ما را رصد می کنند و تا زمانی که ما این قوانین را تغییر ندهیم ،به ما بلیط ورود نمی دهند . فرآیند  اصلاح قوانین هم در مجلس زمان بر است. یعنی به تعامل  بین مجلس و دولت نیاز دارد. مواردی دیگری از اصلاح مقررات و آیین نامه ها هم که احیانا لازم به اجرا باشد، در اختیار دولت و هیات وزیران است که مسلما در زمان کوتاه تری قابل حل است.

موضوع دیگر چند صدایی است که برای الحاق مطرح است.از بخش های مختلف اقتصاد ایران،اعم از تولید کنندگان اقتصاددانان یا تجار نظرات موافق و مخالفی شنیده می شود.در دولت هم گاهی می شنویم که مخالفت هایی هست.دفتر الحاق برای این مخالفت چه برنامه ای دارد؟

مسلما نیاز به کمپین وسیعی برای تنویر افکار عمومی داریم. در یکسال اخیر ناچارا با چراغ خاموش کار می کردیم چون مذاکرات هسته ای در جریان بود. اما در عین حال ما  همزمان با اجلاس نایروبی با تاسیس سایتی به نام wtonews.irکار را شروع کردیم و حال به شکل وسیع تری آن را دنبال خواهیم کرد. اگر چند نکته مورد توجه قرار بگیرد،مسلما تردید ها کمرنگ تر می شود. اکثر مخالفت ها این نیست که چرا به  wto  می خواهیم بپیوندیم. ایران عضو تمام سازمانهای بین المللی به جز  wto است و در این سازمان هم به جز چند کشور منزوی تقریبا همه کشورها عضو هستند. مسلم است که در این سازمان که موثرترین سازمان در اقتصاد جهانی است، عضو شویم. مساله اصلی در فرآیند و جزییات فنی است. مثلا منتقدان می گویند اگر عضو شویم صنایع داخلی با مشکل مواجه می شوند. البته این نگرانی درستی است به خصوص که تولید سختی های تحریم را تحمل کرده و حالا وارد کردن فشار جدید به آنها درست نیست.اما این نگرانی ها قابل حل است.همانطور که گفتم این فرآیند خود را دارد. زمان نیاز دارد . در عین حال که اگرفرآیند الحاق هم کوتاهتر باشد،حتما ما زمان می گیریم که قوانین و مقررات و تعرفه ها را هماهنگ کنیم .همین اراده کشور و حضور در مذاکرات به سرمایه گذاران خارجی سیگنال می دهد که بیایند و با اطمینان سرمایه گذاری کنند.

برای اینکه کشوری که عضو WTO است، مسلما یک کشور منزوی در اقتصاد بین الملل نیست. تحریم ها یک مساله ایجاد کرد و مسلمان نپیوستن به این سازمان هم بی شباهت به مساله تحریم نیست. بنابراین اگر جلوی خود را بگیریم، این خود تحریمی است.آمریکا چراجلوی الحاق ما را می گرفت؟ چون سیاست انزوای ایران را دنبال می کرد. می خواست ایران در یک سازمان موثر بین المللی اقتصادی نباشد. حالا اگر خودمان نخواهیم از این فضا استفاده کنیم، یک نوع تحریم است . اگر فضا باز شود و ما نخواهم بپیوندیم خود تحریمی است و کشیدن دیواری بدور محصولات صادراتی است. ضمنی انکه نپیوستن موانع جدی برای صادرات ما به وجود آورده است. اساساً برونگرایی اقتصادی که در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری آمده بدون الحاق و پیروی از سیاست روشن برای عضویت در این سازمان قابل تحقق نیست.

موضوع  الحاق افغانستان به سازمان تجارت جهانی که در اجلاس اخیر کنیا تصویب شد، برای همه سئوال بود که چطور کشوری که نه تجارت دارد و نه صنعت به این سازمان می تواند ملحق می شود، اما برای ایران بعد از این همه سال و این حجم اقتصاد این اتفاق نمی افتد؟

آنهایی که چنین تحلیل دارند، فکر می کنند که سازمان تجارت جهانی مثل  OECD است و فقط کشورهای خاص و با استاندارد بالا می توانند این سازمان بپیوندند.در حالی که هم اکنون 164 کشور عضو سازمان تجارت جهانی است که دو سوم آنها کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته هستند. مسلماً کشورهای کمتر توسعه یافته با ارفاق عضو شده اند. افغانستان یک نمونه از آن کشورهاست. کشور کمتر توسعه یافته که حمایت آمریکا را برای الحاق داشته است . با این حال توجه داشته باشید که مذاکرات الحاق این کشور 11 سال طول کشید و این کشور بیش از 100 قانون جدید تصویب کرده است. در عین حال چون برای الحاق به این کشور سهل گرفتند، فقط 4 جلسه کاری برای پیوستن این کشور تشکیل شد و  300 سئوال هم بیشتر از آنها نپرسیدند. درصورتی که ازایران با وجودی که هنوز جلسه تشکیل نشده 698 سئوال پرسیده شده که پاسخ داده ایم. منتظر دو سه هزار سئوال دیگر هم هستیم. بنابراین طبیعی است که ایران به عنوان  بزرگترین اقتصاد بیرون از سازمان تجارت جهانی ، چالش های خاص خود را دارد و حتما مذاکرات الحاق آن خیلی خیلی پیچیده تر از افغانستان است.