تغییرات حیدر العبادی در کابینه عراق نشانه چیست؟ تحلیل اوضاع سیاسی عراق در گفتگو با سیامک کاکایی

 تغییر و تحولاتی که حیدر العبادی در کابینه خود ایجاد کرد پر سر و صدا و پر انتقاد بوده است. تغییراتی که با هدف تخصص محوری در دستور کار دولت قرار گرفت اما گمانه های رابطه محوری و نزدیکی به یک جریان خاص بیشتر از تکنوکرات بودن این نیروها دیده می شود. حالا باید دید پارلمان با معرفی افراد جدید موافقت خواهد کرد یا خیر. برای بررسی وضعیت و تحلیل افراد معرفی شده در کابینه جدید عراق به سراغ سیامک کاکای رفتیم و با او پیرامون آینده سیاسی نظام عراق به گفتگو نشستیم. مشروح گفتگوی خبرهدف با کارشناس مسائل عراق را در ادامه می خوانید.

تغییرات در کابینه عراق پر سر و صدا بوده است. اگر بخواهیم پیشینه این ماجرا را بررسی کنیم، چه مولفه هایی در این تحولات موثر بوده است؟

عراق در دو سال اخیر دستخوش دو مشکل عمده بوده، اول شرایط امنیتی و اشغال بخشی از مناطق شمال غربی و جنوب این کشور که در کنترل و اشغال گروه داعش است و در نتیجه تمرکز عملیات نظامی بر تقابل با مسئله تروریست هاست و دوم اینکه بالا گرفتن مشکلات اقتصادی و افزایش انتقادها و نارضایتی ها در سطوح سیاسی، امنیتی و اجتماعی عراق منجر به ناکامی ها در این کشور شده است. این وضعیت به حدی رسید که حتی آیت الله سیستانی بر ضرورت انجام اصلاحات و مقابله با فساد اقتصادی در عراق تاکید کرده بود. این مسائل وضعیت درگیرانه ای برای دولت عراق پدید آورد و در واقع بیشترین فشارش را هم بر شخص عبادی وارد کرد. در نهایت و در بررسی هایی که عبادی انجام داد به این  جمع بندی رسید که تغییراتی را کابینه خود ایجاد کند.

در این تغییرات کلیدواژه تکنوکرات بودن افراد جدید بسیار به چشم می خورد و به نظر می رسید آقای عبادی بیش از همه بر این موضوع در انتخاب وزرایش تاکید می کند. اما با معرفی این افراد و بررسی کارنامه آنها تردیدهای جدی در خصوص جدی بودن این مفهوم در انتخاب وزرا ایجاد شده است. 

همینطور است. حیدر عبادی بر موضوع تخصص گرایی و نیروهای تکنوکرات تاکید ویژه ای داشت و تلاش می کرد اما همانطور که شما اشاره کردید انتقاداتی از درون عراق نسبت به این ماجرا وجود دارد. البته آقای عبادی از ابتدا اعلام کرده بود که احزاب نامزدهای مدنظر خود را با ویژگی تکنوکرات و متخصص بودن به دولت معرفی کنند که برخی احزاب جدی نگرفتند و برخی هم گزینه هایی را هم معرفی کردند. در نتیجه با معرفی لیست از سوی عبادی انتقادات زیادی متوجه نخست وزیر شد و برخی جریانات سیاسی معتقدند اصل شایسته سالاری مورد توجه قرار نگرفته است.

اما انتقاد دیگری که وجود دارد نسبت به نظام سیاسی عراق است که ریاستی نیست و در نظام پارلمانی، احزاب به نسبت سهمی که در انتخابات به دست آورده اند، وزیر معرفی می کنند. 

مسئله دوم که به اختلاف نظر بین گروه های سیاسی منجر شده این است که آنها معتقدند اگر قرار باشد گروه های سیاسی نامزدهای مورد نظر را معرفی نکنند پس دیگر آنها چه موضوعیتی دارد که در پارلمان بمانند؟ باید توجه داشت سیستم سیاسی عراق هم خود مانعی در راه تشکیل دولت فارغ از نظر گروه های سیاسی است. سیستم سیاسی عراق پارلمانی است و در این نظام ها دولت برآمده از فراکسیون ها و احزاب است. پست ها مبتنی بر تعداد کرسی هایی که هر یک از جناح ها دارند تنشکیل می شود و بنابراین تشکیل یک دولت منفک از گروه های سیاسی امکان پذیر نخواهد بود مگر اینکه نظام آینده ریاستی باشد و پارلمان ناظر بر دولت باشد.

اما مشکل دیگری که در نظام سیاسی عراق دیده می شود این است که منتقدان استدلال می کنند این سیستم پارلمانی باعث بروز و ظهور فساد گسترده در نظام سیاسی این کشور شده و احزاب با روابط افراد مورد نظر خود را معرفی می کنند و در نتیجه هیچ تخصصی در این میان دیده نمی شود. 

بله این استدلال منتقدان تا اندازه ای درست است و مشاهده این روند در سالهای اخیر همین فرمایش شما را تایید می کند و اساسا اصلی ترین دلیلی که حیدر عبادی تصمیم به چنین تغییراتی گرفته جدی تر شدن بحران فساد مالی و اداری در نظام سیاسی این کشور است. اما در عین حال همانطور که اشاره کردم همین انتخاب افراد بر اساس فن سالاری و تخصص محوری هم منتقدانی در این کشور داشته است.

فکر می کنید با این وضعیت و با عنایت به اینکه افراد کابینه جدید باید از فیلتر پارلمان عبور کنند شرایط تقابل یا تعامل یان نمایندگان و احزاب با حیدر عبادی چگونه رقم خواهد خورد؟

به هر حال عراق باید تلاش کند در این زمینه با تعامل میان دولت و پارلمان از این مسئله عبور کند و با نگاهی بینابینی فضای تغییر و تحول را در درون خود ایجاد نماید تا بتواند حرکتی رو به جلو را در دستور کار خود قرار دهد. واقعیت این است که در وضعیت فعلی عراق به شدت درگیر بحران های امنیتی و ناامنی است که باید از چنین روزگاری خارج شود و این به دست نخواهد آمد جز با همکاری میان دولت و پارلمان.

در میان افراد جدید معرفی شده بحث های جدی تری بر سر پست وزارت خارجه و نفت ایجاد شده است. این دو انتصاب را چگونه تحلیل می کنید؟

آقای علی شریف که برای پست وزارت خارجه معرفی شده از افراد وابسته به خاندان سلطنتی شریف حسین و نظام سیاسی پیش از صدام حسین است و در نتیجه انتقاداتی را با خود به همراه داشته و برخی از گروه های سیاسی معرفی او را نوعی بازگشت به عقب در عراق ارزیابی کرده اند چرا که وابستگی و نگاه او به نظام سلطنتی عراق است و نمی تواند مطلوب نظام کنونی باشد. از سوی دیگر برای وزارت نفت هم یک فرد کرد معرفی شده که می تواند تحلیل دوبعدی داشته باشد. از یکسو معرفی او می تواند زیرکانه تلقی شود و مجادله همیشگی دولت مرکزی با دولت اقلیم بر سر تعیین وضعیت فروش نفت را بر طرف سازد. از سوی دیگر این انتخاب با انتقادات برخی گروه های شیعه و سنی قرار گرفته و آنها استدلال کرده اند با توجه به مشکلاتی که تا همین حالا بر سر فروش نفت منطقه اقلیم بین بغداد و دولت اقلیم وجود دارد معرفی یک فرد کرد برای وزارت نفت می تواند بر حجم تنش ها بیفزاید. به هر ترتیب به نظر می رسد با وجود تمام این بحث ها باید منتظر باشیم تا بررسی های پارلمان صورت گیرد و ببینیم کدامیک از این افراد می توانند از فیلتر کابینه عبور کنند.