تغییر در وزارت خارجه امریکا چه بر سر برجام می‌آورد؟

 برکناری تیلرسون نه اولین و نه آخرین برکناری در روند  تصمیمات ترامپ از این دست خواهد بود. ترامپ حالا دیگر پیش‌بینی‌ناپذیری و تصمیمات آنی و شوکه کننده را به جزوی از رفتار خود تبدیل کرده است. در شش ماه اخیر حرف و حدیثهای بسیاری در رابطه با اختلاف ترامپ با وزیر خارجه اش شکل گرفته بود و حتی سخن از کاندیدا شدن نیکی هیلی نماینده امریکا در سازمان ملل برای نشست به جای تیلرسون به میان آمده بود. این گمانه زنی به خاطر نزدیکی افکار او با ترامپ بود و همو بود که تلاش بسیاری در سازمان ملل برای ضربه به برجام و دشمنی با ایران کرده بود.

اما این بار همای سعادت بر شانه مایک پمپئو رئیس سازمان سیا نشست و او به عنوان وزیر خارجه جدید ایالات متحده انتخاب شد.

ترامپ در صفحه توئیتری خود با اعلام این خبر نوشت: مایک پمپئو رئیس سیا، وزیر امور خارجه جدید ما خواهد شد. او کارش را به خوبی انجام خواهد داد. از تیلرسون به خاطر خدماتش تشکر می کنم. جینا هسپل رئیس جدید سیا خواهد شد، که به نوبه خود اولین زن در این سمت است.

با این حال به نظر می رسد ترامپ در این باره حتی با تیلرسون صحبت نکرده و تصمیم خود را به یکباره عملی کرده است. در این باره استیو گلدشتین معاون دیپلماسی عمومی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به برکناری رکس تیلرسون از تصدی وزارت خارجه این کشور اعلام کرد: وزیر به دلیل پیشرفت‌ های صورت گرفته، قصد داشت تا به کار خود در این وزارتخانه ادامه دهد.

معاون دیپلماسی عمومی وزارت خارجه آمریکا اضافه کرده است: تیلرسون در جریان برکناری خود نبود و این موضوع را از توئیت ترامپ متوجه شد. تیلرسون با رئیس‌جمهوری صحبت نکرده است و از دلیل برکناریش هم اطلاع ندارد. گفتنی است، تیلرسون در حالی از سوی ترامپ برکنار شد که شب گذشته از سفر چند روزه آفریقایی‌ اش به واشنگتن بازگشته بود.

چه بر سر برجام می آید؟

اما در مورد این تصمیم آنچه که بیش از هر چیزی مطرح شده موضوع تصمیم ترامپ در رابطه با برجام است. ترامپ پس از اعلام برکناری تیلرسون به خبرنگاران گفته است: با تیلرسون در موضوعات مختلف از جمله توافق هسته‌ای با ایران اختلاف نظر داشته و دیدگاه‌هایم به پمپئو نزدیک‌تر است. من قصد عقب نشینی و بیرون آمدن از توافق هسته ای را داشتم، اما تیلرسون با من موافق نبود. به نظر من توافق هسته ای به شدت بد بود، اما تیلرسون با نظرم موافق نبود. رئیس جمهوری آمریکا ادامه داد: تصمیم به برکناری تیلرسون را بدون بحث و گفتگو با وی گرفتم.

ترامپ همچنین با تایید مایک پمپئو گفت: من زمانی با «مایک پومپئو» کار کرده ام. او همیشه یک حالت دارد و آن حالت، پر انرژی و با هوش بسیار است.

حال باید این منتظر بود و دید که آیا این نزدیکی افکار ترامپ و وزیر خارجه جدیدش می تواند معادلاتی را که امریکا با آن مواجه است حل و فصل کند و همچنانکه ترامپ فکر می کند هوش پمپئو می تواند امریکا را به آنی که ترامپ می اندیشد تبدیل کند یا این انتخاب مسائل موجود را پیچیده تر خواهد کرد؟

لازم به ذکر است مایک پومپئو عضو تی پارتی است و بدون شک به تندروترین جناح جمهوری خواه در ارتباط با روابط خارجی آمریکا تعلق دارد. البته او تجربه ای در سیاست خارجی ندارد و احتمالا فاقد درک درستی از جزییات سیاست خارجی است. پیامدهای انتصاب او شامل اغلب موضوعاتی که آمریکا با ان دست به گریبان است، خواهد شد اما بیشتر از هر مسئله ای، برجام تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

لذا پیش بینی می شود هماهنگی بیشتری میان اسرائیل، عربستان و آمریکا در راستای اقدامات یکدست تر علیه ایران و توافق هسته ای وجود داشته باشد، از این رو روزنه های دیپلماسی از آنچه بود، کوچکتر خواهد شد.

تیلرسون، یکی از حامیان روش برخورد نرم با ایران و برجام پس از یکسال از دولت امریکا رفت. هر چند سخت می توان گفت تیلرسون روی آنچه ترامپ قصد داشت با برجام کند تاثیر کاملی داشت و او را از تصمیماتش در مورد برجام منصرف کرد، تیلرسون حتی در اتاق فکر مورد نظر ترامپ ظاهرا جایی هم نداشته است، اما حضور مایک پمپئو بجای تیلرسون می تواند در طراحی روشهای جدیدی که برجام را بی تاثیر کند و راههای رسیدن ایران به مزایای آن را سخت تر از گذشته کند موثر خواهد بود.