حافظ «شاه شمشاد قدان» را برای چه کسی سروده است؟

 ارکستر بزرگ ساربانگ از سیزدهم تا پانزدهم آبان، پوئم سمفونی «کاروان عشق» را با صدای مهیار شادروان و هاشم احمدوند با نگاهی متفاوت به موسیقی عاشورایی  روی صحنه می‌برد.

مهیار شادروان و هاشم احمدوند خوانندگان این پوئم سمفونی و سعید اردیانی آهنگساز و رهبر ارکستر این برنامه موسیقایی هستند. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، گفت‌و‌گویی است با سعید اردیانی که از این پوئم سمفونی، سازهای به کار رفته در آن، دستگاه ‌های مورد استفاده و آسیب‌های تعطیلی موسیقی در دو ماه محرم و صفر  به جای استفاده از آن در مسیری هم‌رنگ با اعتقادات مذهبی مردم می‌گوید.

قطعات پوئم سمفونی «کاروان عشق» برچه اساسی انتخاب شده‌اند؟

قطعات این اثر براساس نام‌های روزهای دهه اول محرم انتخاب شده که به این ترتیب است: مسلم‌ ابن‌عقیل علیه‌السلام، ورود کاروان به کربلا، حضرت رقیه علیه‌السلام، حضرت حر و طفلان حضرت زینب، اصحاب و عبداله بن الحسن، حضرت قاسم بن‌الحسن، روضه عطش و علی‌اصغر علیه‌السلام، حضرت علی‌ اکبر، تاسوعا و حضرت ابوالفضل العباس، عاشورا و حضرت اباعبداله الحسین.

ما برای هر کدام از این روزها یک قسمت در نظر گرفته‌ایم که با توجه به موسیقی مورد استفاده در تعزیه و موسیقی نواحی تنظیم شده است. البته به علت شاهرودی بودن خودم، بیش از هر چیز به موسیقی آن منطقه استناد کرده‌ام.

در خبرها از این رویداد با عنوان نگاهی متفاوت به موسیقی عاشورایی یاد شده بود. این تفاوت‌ها در چه مواردی قابل مشاهده هستند؟

یکی از این تفاوت‌ها به استفاده از شعرهای کلاسیک ایرانی برمی‌گردد که تلویحا یا مستقیما برای واقعه کربلا و حادثه عاشورا سروده شده‌اند و تا به حال از این لحاظ به آن‌ها دقت نشده است. شعرهایی از حضرت حافظ مانند «شاه شمشاد قدان خسرو شیرین دهنان» که برای حضرت عباس علیه‌السلام سروده شده است. همچنین «در زلف چون کمندش ای دل مپیچ کان جا سرها بریده بینی بی‌جرم و بی‌جنایت» که به واقعه عاشورا اشاره دارد از این دست آثار هستند.

چهار اثر از حضرت حافظ، دو اثر از سید‌احمد علوی، یک کار از یداله گودرزی و یک اثر از پروانه نجاتی هشت قطعه باکلام پوئم سمفونی «کاروان عشق» هستند و قطعه بی‌کلام «کاروان اباعبداله» موومان اول آن است.

کدام نهادها حامی شما  بودند؟

این اولین بار است که چنین کاری روی صحنه می‌رود. حامیان ما در این حرکت خانه موسیقی و مدیرعامل آن حمیدرضا نوربخش، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، بنیاد رودکی و حوزه هنری بودند که هر کدام قسمتی از کار را بر عهده گرفتند.

سازبندی‌تان به چه صورت خواهد بود؟‌

ارکستر زهی و سازهای بادی چوبی بخش اصلی کار ما تشکیل می‌دهند و بقیه سازها، سازهای ایرانی هستند. مایستر سازهای مضرابی حمید اعتمادنیا، مایستر کوبه‌ای‌ها فرهاد صفری و مایستر کر حسین عطری خواهند بود.

مهیار شادروان و هاشم احمدوند در چه دستگاه‌هایی خواهند خواند؟

آن‌چه در این پوئم سمفونی رخ می‌دهد را نمی‌توان مرکب‌خوانی دانست اما هر کدام از قطعات مدگردی دارد. به عنوان مثال در تعزیه، شبیه خوان حر اصولا در دستگاه نوا می‌خواند و امام حسین با بیات ترک جواب می‌دهد. ما نیز با مدگردی بعد از نوا از گوشه نیشابورک وارد بیات ترک می‌شویم یا در قسمتی دیگر، حضرت علی‌اکبر ابوعطا می‌خواند و حضرت عباس چهارگاه. ما تلاش کردیم همان اتفاقاتی را که در تعزیه می‌افتد، رعایت کنیم.

شما در ماه‌هایی «کاروان عشق» را روی صحنه می‌برید که اجرای زنده موسیقی عملا تعطیل است. گمان نمی‌کنید به جای حذف موسیقی در محرم و صفر می‌توان به کارهایی شبیه آن‌چه شما کرده‌اید روی آورد؟

زمانی که به موسیقی در دو ماه محرم و صفر اهمیت نمی‌دهیم و فراموشش می‌کنیم، اتفاقی می‌افتد که نتیجه اش برخی مداحی‌های بسیار تاسف‌باری است که این روزها می‌شنویم. مداحی‌ها یا سوگواره‌هایی که نه تنها شان اباعبداله را پایین می‌آورند که انزجار‌آور هم هستند. این موضوع باید به گونه‌ای ریشه‌کن شود و مسئولش حضرات بزرگ مداح هستند. مداحان قدیمی‌تر ما شورشان با شعورشان در پیوند بود و از اشعار و ملودی‌هایی استفاده می‌کردند که زمین تا آسمان با آن چه امروزه می‌شنویم متفاوت بود.

در این عرصه آیا روی جمع آوری اشعار و ملودی های نوحه های قدیمی کار کرده ایم تا دست مان امروز پر باشد؟

معتقدم ما در بحث جمع‌آوری ملودی‌های مذهبی و سوگواری بد عمل نکرده‌ایم و خیلی از دوستان در این حوزه فعال بوده‌اند اما چیزی که به آن نیندیشیده‌ایم این است که چطور این موسیقی‌ها را به مخاطبان عرضه کنیم و چه کنیم که مردم به تالاری مانند تالار وحدت بیایند و چیزی بشنوند که هم ارزش موسیقیایی و هم ارزش مذهبی و معنوی داشته باشد. ما در این بخش ضعیف عمل کرده‌ایم. مردم ما باید بتوانند در دو ماه محرم و صفر به مکانی مراجعه کنند که در آن جا ملودی‌های خوب مذهبی بشنوند و با این نوع  موسیقی آشتی کنند. ما تقریبا مطمئنیم  با توجه به ذهنیت غلط بعضی از مخاطبان شاهد استقبال آن چنانی از «کاروان عشق» نخواهیم بود در صورتی که به جرات می‌گویم این کار کاری کاملا متفاوت است و تمام خصوصیات یک موسیقی اعتقادی را دارد.