دبه کردن چینی ها در مشارکت طراحی راکتور اراک/ صالحی:در پسابرجام،پیشرفتهای هسته ای زیادی داشته ایم

به گزارش خبرگزاری خبرهدف، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و معاون رئیس جمهور در برنامه گفتگوی ویژه خبری از شبکه 2 سیما اعلام کرد صنعت هسته ای کشور نه تنها در دوران پسابرجام، متوقف نشده، بلکه پیشرفتهای زیادی نیز داشته است. در ادامه، بخشهایی از سخنان این دانشمند هسته ای را می خوانید:

-ما الان 2 هلی کوپتر برای یافتن معادن اورانیوم داریم که توانستیم 73 درصد سطح کشور را جستجو و اکتشاف کنیم. مواد اولیه استراتژیک ترین بخش صنعت هسته ای است. ما در استخراج و اکتشاف مواد اولیه هیچ محدودیتی نداریم. برای تبدیل سنگ معدن به کیک زرد در ارکان و تبدیل آن به UF6 در نطنز، باید تحت مراقبت آژانس عمل کنیم.
-در تحقیق و توسعه نیز روی 8 سانتریفیوژ کار می کنیم. ما در غنی سازی، حدود 10 هزار ماشین فعال داشتیم که تبدیل به 6 هزار تا شد. 5 هزار و60 تا غنی سازی می کند و 1000 تا در حال چرخش هستند. 90 درصد از آن 10 هزار تای قبلی، غنی سازی نمی کردند و فقط وجود داشتند که به دلیل مسایل سیاسی دولت سابق بود. ما در سال 700-800 کیلو نسبت به سالهای قبل، اورانیوم کمتر غنی می کنیم.
-تولید آب سنگین هم سرجای خود است. سوخت نیز تولید شده و در دو سه روز آینده در راکتور تهران قرار می گیرد. بازطراحی این راکتور آغاز شده و جلوتر از برنامه هستیم. طراحیهای مفهومی هم تمام شده و وارد طراحی پایه شده ایم.

-دو نیروگاه قدرت با روسها قرارداد بستیم که کلنگش به زودی زده می شود. هر چند روی مشخصات فنی با کارشناسان روسی اختلاف داشتیم ولی به زودی کلنگ زنی در بوشهر انجام می شود. ما 220 تن کیک زرد پس از برجام به ذخایر خود اضافه کردیم که قبلا حدود 550 تن وارد کرده بودیم. مجددا به این ذخایر اضافه می شود. اورانیوم ذخیره استراتژیک است. کار احداث بیمارستان هسته ای در حال انجام است و گروهی از کارشناسان ما به اتریش رفته اند و شرکتی خارجی تامین کننده تجهیزات این بیمارستان است. زمین را هم شهرداری داده و مشکلی برای بودجه نداریم.
-درباره اراک، کارگروهی طبق برجام تشکیل شده که اعضای آن، ایران، چین و آمریکا هستند. مدیر پروژه بازطراحی اراک، ایران است. طراحی ها را ما انجام می دهیم و طراحی مفهومی ما ضمیمه برجام است. وارد طراحی پایه شده ایم. طراحی ها را در معرض دید آنها قرار می دهیم تا اشکالات برطرف شود. این هم پرستیژ است و هم انتقال دانش است. ما آب سنگین تولید کردیم و به آمریکا فروختیم. کشور دیگری وجود ندارد که تاییدیه آزمایشگاه های پیشرفته را درباره آب سنگین را داشته باشد ولی ما این سند را داریم و می توانیم در عرصه بین الملل این محصولات را بفروشیم.
-درباره چین هم یک قرارداد وجود دارد که توسط یک کارگروه سه جانبه بین ایران، چین و آمریکا کنترل می شود. چین علاقمند بود قراردادهای تجاری دیگری درباره راکتورهای کوچک که در سواحل مکران ساخته شود، بسته شود. ما سعی داریم این قراردادها را از همدیگر جدا کنیم.
-قرار شد یک شرکت ایرانی قرارداد طراحی اراک را ببندد ولی کار با چین ادامه دارد. ما کار را داریم انجام می دهیم. برخی از طراحیها را به چینی ها دادیم تا نظر بدهند. ضمنا هم کار قراردادی را پیش می بریم. افق بستن این قرارداد با چینی ها، یکی دو ماه آینده است. هفته گذشته آمریکایی ها و چینی ها با همدیگر در این باره جلسه داشتند و ما هم میخواهیم کار را پیش ببریم.

-مقداری از قراردادهای بین المللی عقب هستیم. چینی ها قرارداد دو نیروگاه 100 مگاواتی را با قرارداد بازطراحی اراک، سعی داشتند یکسان کنند که ما توانستیم این دو را جدا کنیم. همین موضوع باعث تاخیر شد. ما منتظر آنها نیستیم. ما سوخت خود را ساختیم. اگر راکتور اراک را که ما طراحی می کنیم دارای تاییدیه بین المللی باشد، دستاورد بسیار بزرگی است. ما قلب راکتور قدیم را درآوردیم و با طراحی جدید، قلب دیگری تعبیه کردیم. فرق زیادی این دو راکتور را همدیگر دارد. یکی از ایزوتوپهای وارداتی ما کبالت 60 است. ما نمی توانستیم این را با سیستم قبلی بسازیم. الان در بازطراحی، از این فرصت استفاده کردیم تا بتوانیم رادیوایزوتوپهای مختلف از جمله کبالت را تهیه کنیم. به اضافه اینکه آزمایشهای دیگری از جمله آزمایش سوخت را انجام می دهیم. سوخت را می توان در کشورهای دیگر از جمله فرانسه تست کرد ولی در راکتور اراک این کار را می توانیم انجام دهیم.

-روی ایزوتوپهای پایدار کار می کنیم و تعدادی از سانتریفیوژها را به این منظور اختصاص می دهیم. جا دارد از همکاران خودم در روسیه تشکر کنم. یک قرارداد بین المللی نیز در فردو خواهیم داشت از جمله تولید ایزوتوپهای پایدار.

-سازمان بزرگ ما 12 تا 15 هزار نیرو دارد و محل بودجه های دیگری دارد. تعدادی از این نیروها، رسمی هستند و 9 هزار تا شرکتی هستند و 1000 تا نیز پروژه ای هستند. برخی از این نیروها، شرکتی هستند و سال به سال قرارداد با آنها بسته می شود. اینها دارای ارزیابی سالانه هستند. تعدادی نیز پروژه ای هستند که وقتی پروژه تمام می شود، دیگر کاری ندارند. در پروژه ای ها، 60 نفر پروژه شان تمام شد. یک 90 نفر دیگر هم هستند که پروژه شان تمام شده، حقوقشان را هنوز می دهیم. 30 نفرشان جایابی شدند و 60 نفر دیگر را هم تلاش می کنیم جایابی شوند. 30 نفر دیگر هم کارهای خدماتی انجام می دهند. درباره بودجه نیز ما سازمان ویژه ای با تعداد زیادی شرکت هستیم. بخشی از بودجه ما درآمد خودمان است و بخشی نیز بودجه دولتی. بودجه دولتی دو قسمت دارد که بودجه جاری متعلق به حقوق و مانند آن است که 100 میلیارد تومان است. بخشی تملک دارایی سرمایه ای یا همان طرحهای عمرانی است که 680 میلیارد تومان است. در کل کشور تخصیص طرحهای عمرانی 16 درصد بوده است. سال 94 سال سختی بود ولی معجزه سازمان انرژی اتمی این بود که کار را بدون خلل جلو برد. مانند پروژه ساغند. ساغند مجموعه ای از معادن است که بخشی از آن 300 متر زیر زمین است. سنگ معدن را درمی آوریم و در اردکان تبدیل به کیک زرد می شود. برای 2-3 سال، ذخیره داریم که تولید کیک زرد متوقف نشود.
-سازمان ما تافته جدابافته از دولت نیست. دولت در منابع دیگر ما کمک کرد تا صنعت هسته ای متوقف شود. ما از جابجایی امکانات و درآمدها و کمک دولت استفاده کردیم. معدن روباز ساغند کار می کند و معدن 300 متر زیرزمین به اندازه کافی سنگ استخراج کرده. امسال مشغول مرتب و تمیز کردن این معدن هستیم. با پیمانکار توافق کردیم بدون کم کردن یک نفر، همه را نگه دارد تا اواسط امسال بتوانیم استخراج سنگ را ادامه دهیم.

-من عین حقیقت را درباره معدن ساغند می گویم. ما هرگاه حقیقت را می گوییم مورد اعتراض قرار می گیریم. این حرف درست نیست که معدن متوقف شده. معدن روباز ساغند همیشه کار می کرده. معدن زیرزمین هم به اندازه کافی ذخیره داریم. ما چندصدهزارتن ذخیره داریم. ذخایر کافی است برای چند سال اردکان را برای تولید کیک زرد اداره کند. فرآیند متوقف نشده. معدن ول نشده. افراد آنجا هستند و حفاظت می کنند. تونلهای معدن آماده می شود.

-سازمان انرژی اتمی به دانشگاه ها کمک می کند. وقتی دو نیروگاه بوشهر راه بیفتد، حجم عظیمی از نیرو را می خواهد. هر نیروگاه 5 هزار میلیارد دلار بودجه نیاز دارد. 4-5 دانشگاه هر کدام 30-40 دانشجو بیرون می دهد و سالی 150 تا 200 نفر متخصص داریم. بگذارید راکتور بوشهر راه بیفتد، کسانی که علاقمندند بروند کار کنند. در طول زمان، میزان نیروی مورد نیاز بیشتر می شود. الان ما داریم یک شهرک بزرگ در بوشهر می سازیم تا بعدا نیروهای ما مستقر شوند.
-ما یک معاونت برنامه ریزی داریم و تا 15 سال آینده می دانیم کجا باید چه کاری کنیم. قبلا سازمان سلیقه ای اداره می شد. من سال 88 مسئول سازمان شدم و گفتم IR1 چون قدیمی است و مشکل زیاد دارد، تولیدش آرام آرام کم شود و بعد IR2M و IR4 طراحی شود. این سلیقه ما بود. دوستان بعدی، سلیقه دیگری داشتند. گفتند باید IR1 کار شود. الان دوران سلیقه طی شده. می دانیم باید چه نیروگاه هایی بسازیم. چه زمانی به 190 هزار سو برسیم. تا 10 سال روی 5هزار ماشین هستیم. بعد از 10 سال شیب تولید ما افزایش می یابد تا به سال 15 برسیم که 190 هزار سوی ما تامین می شود.

-متاسفانه برخی در رسانه ها طوری صحبت می کنند که انگار همه چیز متوقف شده. اصلا اینطور نیست. ما الان بهترین سانتریفیوژ را به شما می دهیم و مجوز غنی سازی 190 هزار سو. کجاست اورانیوم آن؟ ما الان برای 1 سال و 4 ماه اورانیوم داریم. اگر می توانستیم وارد کنیم. از داخل هم بخواهیم تولید کنیم، با وجود اکتشاف با دو هلی کوپتر، چقدر زمان نیاز است؟ روی معدن ساغند 20 و خرده ای سال، کار می کنیم. دوستان می گویند ما به قهقرا رفتیم. کو آن اورانیوم؟ درباره تحقیق و توسعه، داریم کار می کنیم.
-درباره اراک می گویند در قلب مردم سیمان ریختند. از یک دانشمند قبول کنید. به پیر و پیغمبر من دانشمند نیستم. اینقدر این علم وسیع است که هیچکس نیست به همه ابعادش مسلط باشد. ولی بنده 40 سال است هیات علمی هستم. عزیزانی که با ما کار می کنند هم با ما درس خواندند. آن زمان که ما جزء مدرسان صنعت هسته ای بودیم، قبول کنید از ما راکتوری که داریم می سازیم به نفع جمهوری اسلامی است. جدولی را درست کردیم که مقایسه کارایی راکتورهای قبلی و جدید است. راکتور قبلی آخر امسال به نتیجه می رسید ولی ما به 3-4 سال عقب تر به راکتور پیشرفته تری می رسیم که کارهایش را خودمان انجام کرده ایم. هر چه می گوییم باز هم دوستان گلایه می کنند اینطور شد و آنطور شد. همه هم که نگران نیستند. بحث تکدر خاطر نیست. از باب روشن کردن موضوع است. در بحث علمی، محدودیت را ببینیم. مونیز گفته ما جلوی تولید سلاح هسته ای را گرفتیم. این محدودیت را قبول داریم. ما گفتیم فلز پلوتونیم را برای 15 سال نمی سازیم. ما اصلا پلوتونیوم نداریم که بخواهیم فلزش را بسازیم. پلوتونیوم سوخت بوشهر باید برود روسیه. پلوتونیوم راکتور تهران نیز کله پاچه مورچه است که ارزش بحث ندارد. فلز اورانیوم را یک بار تولید کردیم و به آژانس اعلام کردیم و بعد تولید را کنار گذاشتیم. این محدودیتها، برای صنعت هسته ای نیست. آب سنگین را داریم تولید می کنیم و مشکلی نداریم.
-تکنولوژی گداخت هسته ای بسیار پیشرفته است. ما آماده ورود به گداخت هستیم. نیروی عظیم انسانی تهیه کرده ایم. سازمان از قبل از انقلاب، روی گداخت کار کرده بود. سال 88 شاگرد اولهای دانشگاه ها را گرفتیم و کلاس گذاشتیم. بعد از برجام شرایط فراهم شده که با پروژه “ایتر” در فرانسه همکاری کنیم. این پروژه تولید پیوسته انرژی از گداخت است. البته ما عضو شویم هزینه سنگینی را باید بدهد و دولت اگر بپذیرد، ما وارد این پروژه می شویم. گداخت یک پروژه محوری است که 40 سال دیگر جواب می دهد. چرا گداخت مهم است؟ برای این که آخرین پاسخ بشر به تولید انرژی مداوم خواهد بود. گداخت عملا تمامی ندارد. به پروژه “ایتر” نامه داده ایم و آنها دعوت کردند تا بازدید کنیم. اگر عقد قرارداد شد، دولت، بودجه اش را تامین می کند.

– علاقمندم در بعد فنی برجام صحبت کنم. در بعد فنی لطف الهی بوده که ما دست برتر را داریم. آنها نگران ما هستند ولی ما نگران آن هستند. به ما گفتند در سایر ابعاد صحبت نکنیم.

-وقتی اختلاف سیاسی شود، از هر محملی برای کوبیدن طرف مقابل استفاده می شود. درباره بازرسی ها، مونیز، آمانو یا هر کسی حرف می زند تا افکار عمومی شان را قانع کند. مذاکرات بازرسی برجام با من نبوده. هر چند برجام متعلق به همه است. من به خاطر بن بست که ایجاد شده بود، رفتیم و حل شد. هیچ بازرسی ای جز پادمان و یکی دو بازرسی خارج از پادمان از جمله نظارت انتقال کیک زرد از اردکان به نطنز، نداریم. پروتکل الحاقی و SAFE GAURD را امضا کردیم و مقیدیم. 1/3 را نیز امضا کردیم و مقید به اجرای آن هستیم. اینطور نیست که صنعت هسته ای ما متوقف شود. ما گفتیم سرعت می گیریم. یکی اش مربوط به مواد اولیه است. داریم در تهیه این مواد سرعت می گیریم. برنامه 15 ساله ما کاملا روشن است. از این به بعد روی سانتریفیوژهایی کار می کنیم که حداقل خطا را داشته باشد. درست نیست کیک زرد را با قیمت گران در داخل تولید کنیم. قراردادهایی بستیم که با معادن اورانیوم عناصر نادر و خاکی خاصی هستند که هر گرم آن، چند هزار دلار قیمت دارد. این عناصر را داریم استخراج می کنیم تا قیمت اورانیوم استخراج شده کاهش یابد. این عناصر همیشه از خارج وارد می شده و سه کشور چین، امریکا و روسیه تامین کننده عمده این عناصر هستند. از امسال شاهد تولید عناصر نادر و خاکی هستیم که به خارج هم صادر می شود.