ریاض و تل آویو و دندان قروچه های بعد از توافق

واکنش های منفی عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی به توافق هسته ای ایران همچنان محور توجه بسیاری از رسانه های دنیا است.

در تازه ترین مطلب خود به زبان روسی و انگلیسی به بررسی ادامه واکنش ها و عکس العمل های عربستان سعودی، رزیم صهیونیستی و برخی دیگر از مخالفان توافق هسته ای با ایران پرداخته است.

این وب سایت در گزارش تحلیلی خود می نویسد:  موافقتنامه درباره برنامه هسته ای ایران نهایی شده است و اکنون تهران با چهره جدید و با سیمای کشوری که بزودی تحریم های اقتصادی از آن مرتفع خواهد شد، در برابر همسایگان خود در خاور میانه ظاهر شده است. ایران به کشوری تبدیل می شود که همکاری با آن باعث نارضایتی واشنگتن نخواهد شد. و مهم تر از همه این است که این کشور از امکانات جدید برای دنبال کردن سیاست خارجی فعال در منطقه برخوردار می گردد. البته موضع گیری ضد ایرانی ریاض و تل اویو بلا تغییر باقی مانده است. تنها روابط این کنشگران با نفوذ منطقه ای با واشنگتن بر اثر توافقات وین تغییر کرده است.
خبر امضای موافقتنامه نهایی درباره برنامه هسته ای ایران در پایتخت های خاور میانه با واکنش بسیار رنگارنگی روبرو شد. پادشاهی های حاشیه خلیج فارس – به استثنای عمان – نسبت به خبرهای وین موضع گیری خصمانه ای از خود نشان دادند و ارزیابی آنها از اوضاع با بیانات رهبران اسراییل هم خوانی عجیبی داشت. بیروت و آنکارا فرجام مثبت مذاکرات را بهانه مناسبی برای آغاز تدارک با شتاب طرح های همکاری اقتصادی با تهران تلقی کردند. ولی وجه اشتراک همه پایتخت های خاور میانه آن بود که آنها منتظر تشریح نتایج مذاکرات وین از سوی واشنگتن بودند. این توضیحات بزودی چه در سطح رسمی و چه به صورت کنایه ها و اشاره های تلویحی داده شد.
گزارش های دیپلماسی آمریکایی از اهمیت تاریخی «معامله با ایران» و تأکید بر اینکه این معامله به رویارویی بین دو کشور پایان خواهد داد، چیزی جز ظاهر قضیه نبود. ولی پشت این حرف ها به متحدان آمریکا در خاور میانه و قبل از همه به اسراییل و سعودی ها پیام هایی با محتوای اصولاً متفاوتی داده می شد.
رایج ترین و در عین حال پوچ ترین دیدگاه درباره عواقب «پیمان وین» این بود که واشنگتن بعد از امضای موافقتنامه به بازنگری در جهت گیری های سیاست خارجی خود پرداخته و همکاری با اسراییل و عربستان سعودی را تضعیف کرده و با تهران پیوند های نزدیک تری برقرار خواهد کرد. این اندیشه با وجود پوچی آشکاری که دارد، ول کن نبود و بر اذهان نه تنها نخبگان سیاسی خاور میانه بلکه افرادی که خود را کارشناس می دانند، مستولی شد. به همین علت طی دو هفته ای که از زمان امضای پیمان واشنگتن گذشت، هدف اساسی دیپلماسی آمریکایی این بود که برای متحدان خود در خاور میانه توضیح دهد که واشنگتن حتی چنین فکری را نکرده است.
تنوع آرا و ارزیابی های موافقتنامه نهایی در رسانه‌های گروهی اساسی آمریکا بزودی جای خود را به موضع گیری واحدی داد که به صورت ذیل بیان شده است: «معامله درباره برنامه هسته ای، چیز خوبی است ولی ما ایران را همچنان حامی اساسی تروریسم محسوب می کنیم. ما معتقدیم که سیاست ایران یعنی حمایت از رژیم بشار اسد، نیروهای شیعیان عراق و حوثی های یمن، باعث بی ثباتی در منطقه می شود و حاضر نیستیم با این وضع سازش کنیم».
برای اینکه موضوع را به آنهایی هم شیر فهم کنند که قادر نیستند کنایه های مطبوعاتی را بفهمند، از «توپخانه سنگین» استفاده شد. ابتدا جوزف بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا در ملاقات با سناتور های دمکرات در کنگره اظهار داشت که «در این توافقات چیزی نیست که امکان توسل به زور نظامی علیه ایران را منتفی کند». بعد از آن سامانتا پاور سفیر ایالات متحده در سازمان ملل اظهار داشت که «این موافقتنامه نگرانی های عمیق ما را از وضعیت حقوق بشر در ایران، حمایت ایران از تروریسم، تهدید اسراییل توسط ایران و سایر گام هایی که اوضاع منطقه را بی ثبات می کند، برطرف نکرده است». بدون تردید، این حرف ها خطاب به متحدان آمریکا در خاور میانه بر زبان آورده شد.
پادشاهی های خلیج فارس: رویارویی با تهران ادامه خواهد یافت
کار به بیانات لفظی ختم نشد. اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا از عربستان سعودی بازدید کرده و با ملک سلمان پادشاه این کشور و دو ولی عهد ملاقات طولانی داشت و برای آنها توضیح داد که موافقتنامه با ایران باعث تغییرات در روابط آمریکایی – سعودی نمی شود و اینکه این جنبه سیاست خارجی ایالات متحده مورد بازنگری قرار نمی گیرد.
رئیس نهاد نظامی آمریکا از جمله تأکید نمود که توافقات کمپ دیوید بین باراک اوباما و نمایندگان پادشاهی های عربی به قوت خود باقی مانده است. واشنگتن همچو گذشته حاضر است از عملیات سعودی ها و پادشاهی های دیگر خلیج فارس در سوریه و یمن پشتیبانی کند و نیز با مبارزه آنها با مخالفان داخلی که عمدتاً شیعیان هستند، سازش نماید.
وزیر دفاع آمریکا همچنین به طرف های گفتگوی خود اطمینان داد که مقادیر فزاینده سلاح ها با شرایط تسهیلی در اختیار پادشاهی های گذاشته خواهد شد. قرار است در آینده نزدیک مسأله ایجاد سامانه واحد ضد موشکی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس حل شود که مانند سپر محکم از عربستان در برابر حمله احتمالی تهران دفاع کرده و امکان وارد کردن ضربات پیشگیرانه به مراکز استقرار موشک های ایرانی، واحد های پدافند هوایی و پایگاه های نیروی هوایی ایران را بدهد.
ظاهراً ضمانت هایی که طرف آمریکایی داد، باعث خرسندی کامل ریاض و متحدانش در خلیج فارس شد. جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران که جدیداً به قطر، کویت و عراق سفر کرد، با استقبال سرد و گام های غیردوستانه نمایشی روبرو شد.
برای مثال، بحرین در آستانه سفر زنجیره ای ظریف به پادشاهی های خلیج فارس سفیر خود را از تهران برای رایزنی ها فرا خواند. بهانه رسمی این اقدام به «بیانات غیرقابل قبول مسئولین رسمی ایران» ختم می شود. ولی در حقیقت امر، این اقدام با جار زنی های سرویس های ویژه بحرین مبنی بر اینکه موفق شدند محموله مواد منفجره را کشف و ضبط کنند که گویا از ایران ارسال شده و مخصوص اجرای عملیات تروریستی در عربستان سعودی بود. مقامات بحرین طبیعتاً سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را مسئول ارسال این محموله و «تروریست های» همراه آن اعلام کردند.
سفر ظریف غیر از این «جنجال جاسوسی» شرایط جانبی دیگری هم داشت، از جمله اظهارات دراماتیک سفیر امارات در واشنگتن درباره فعالیت نیروهای مسلح این کشور تحت فشار خطر ایرانی و کارزار اطلاعاتی شبکه قطری الجزیره در جهت بی اعتبار کردن توافقات وین. البته همه این اقدامات که با اجازه مقامات کشورهای مورد بازدید ظریف اتخاذ شدند، یک هدف داشتند و آن نشان دادن به تهران و مابقی جهان است که هیچ گونه پایان «جنگ سرد منطقه ای» در کار نیست. اگر هم بعد از رفع تحریم ها روابط اقتصادی فعال تر شود، این امر در آینده نزدیک بر سیاست «بازدارندگی از توسعه طلبی ایران» که پادشاهی های خلیجی دنبال می کنند، اثری نخواهد گذاشت.
«اشک اسراییل» برای آمریکا چقدر آب می خورد؟
واکنش اسراییل به امضای موافقتنامه نهایی در وین را می توان به قول یکی از انبیای عهد عتیق با کلمات «شیون در سراسر جهان و دندان قروچه» وصف کرد. بیبی نتانیاهو، این نخست وزیر لجام گسیخته اسراییل، پیمان وین را اشتباهی در ابعاد تاریخی دانست. اعضای هیأت وزیران و شخصیت های برجسته احزاب مخالف در این زمینه با او موافقت کردند. بنا به نظرسنجی هایی که با عجله زیادی برگزار شدند، بیش از 70% مرام کشور شریک این دیدگاه شدند.
مسئولین اسراییلی همچنین اعلام کردند که قصد ندارند این موافقتنامه را به رسمیت بشناسند و حاضرند برای فسخ آن نهایت تلاش های خود را به عمل آورند و حتی به جنگ متوسل شوند. جان کری که در مذاکرات با ایرانیان بخشی از سلامتی خود را از دست داد، با شتاب فراوانی دوید تا آب پاکی روی دست بچه های تندخوی اسراییلی بریزد و به آنها بفهماند که تل اویو با این برخورد خود با موافقتنامه بین المللی می تواند در انزوا باقی بماند. ولی اسراییلی ها نه تنها نترسیدند بلکه در عوض کری را مورد گوش مالی قرار دادند. وزارت امور خارجه آمریکا مجبور شد از اظهارات سراسیمه کری عذرخواهی کند و توسط جان کربی سخنگوی خود اعلام کند که حرف وزیر را درست نفهمیدند و اینکه او منظوری نداشت و قطعاً به فکر «هشدار دادن به دوستان عزیز اسراییلی ما از انزوای بین المللی نبود».
البته بزودی معلوم شد که البته تل اویو از این معامله بهت زده شده و عهد شکنی آمریکایی برای آن کشنده بود و حالا ممکن است تجاوز ایرانی هر روز شروع شود ولی اسراییلی ها کینه به دل نگرفتند و حاضرند واشنگتن را ببخشند و از آن جبران اشک و رنج و زجر وصف ناپذیر خود را به صورت پول، پوشش دیپلماتیک در سطح شورای امنیت سازمان ملل متحد و ضمانت های نظامی قبول کنند.
دولت کاخ سفید که از دست لابی اسراییلی به تنگ آمده بود، با خوشحالی زیادی این شرط را قبول کرد. بنا به توافقات مقدماتی، کمک مالی سالیانه به اسراییل در طول مدت ده ساله اجرای پیمان وین به میزان 1.5 میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. ایالات متحده همچنین هزینه های ادامه توسعه سامانه ضد موشکی اسراییلی «گنبد آهنین» و تکمیل زرادخانه های موشکی را که به علت عملیات سرکوب گرانه سال گذشته در غزه کاهش یافت، تأمین خواهد کرد. نیروی هوایی اسراییل یک دسته از جدید ترین جنگنده های شکاری بمب افکن ف35 را با شرایط تسهیلی دریافت خواهد نمود. علاوه بر آن، قرار است در آینده نزدیک برای اولین بار طی شش سال اخیر رزمایش مشترک نیروی هوایی اسراییل با نیروی هوایی آمریکا و برخی کشورهای اروپایی در جهت تمرین موشک باران و بمباران اهداف در کشورهای دورافتاده برگزار شود.
می توان به آسانی حدس زد اسراییل به پوشش دیپلماتیک آمریکایی در سطح شورای امنیت سازمان ملل متحد برای کدام فعالیت های خود نیاز دارد. مسأله فلسطین، عملیات علیه حزب الله لبنان و سایر موضوعات «حساس» سیاست خارجی تل اویو در کار است. البته اسراییلی ها تنها در صورتی اجرت اشک خود را دریافت خواهند کرد که با پیمان وین مخالفت شدیدی نورزند. اما تل اویو هیچ ضمانت بازنگری در سیاست خود نسبت به تهران را که شامل ترور، عملیات تخریبی و جاسوسی است، به واشنگتن نداده و نخواهد داد.
******
البته واکنش کشورهای خاور نزدیک و میانه به امضای موافقتنامه نهایی درباره برنامه هسته ای ایران به موضع گیری پادشاهی های حاشیه خلیج فارس و اسراییل ختم نمی شود. همانطور که در فوق اشاره شده است، بیروت برنامه جدی گسترش همکاری های اقتصادی و نظامی فنی با تهران را تهیه می کند. کارآفرینان ترکیه و به خصوص آنهایی که در بخش تجارت، گردشگری و ساختمان مشغول به کار هستند، از دورنمای فعالیت خود در بازارهای ایرانی هیجان زده شده اند. «ایران رو» به تشریح همه این تحولات خواهد پرداخت. ولی متأسفانه، این اخبار مثبت نیست که گرایش اساسی را تعیین می کند. «پیمان وین» از خصومت اسراییل و پادشاهی های حاشیه خلیج فارس نسبت به ایران نکاسته است. آنها بعد از دریافت ضمانت های آمریکایی عزم راسخ دارند به جنگ سرد منطقه ای ادامه دهند.