شوری: پوتین از اولویت‌های خود کوتاه نمی‌آید

در حالی که چیزی به نهایت ریاست جمهوری اوباما در امریکا نمانده است همچنان اتفاقات خاصی می تواند روابط این کشور با کشورهای دیگر همچون روسیه را دچارتنش کند. امریکا 35 دیپلمات روسی را اخراج کرد. باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا همچنین گفت که اقدامات ضد روسی، به دلیل تلاش هایی که مسکو علیه منافع آمریکا صورت داده ، ضروری است. در حالی که ترامپ برای نشستن بر صندلی ریاست جمهوری امریکا روزشماری می کند، اوباما در صدد است مسائلی را در موضوعاتی خاص برای دولت ترامپ بوجود بیاورد. ترامپ در ادامه مواضع گذشته نسبت به روسیه، رفتار پوتین در عدم عکس العمل متقابل برای اخراج دیپلماتهای امریکا را ستود. اینکه چه مسائلی برای روسیه و آمریکای جدید با حضور ترامپ با وجود تنشهای منطقه ای و بین المللی گذشته پیش خواهد آمد موضوع سوال است. در این باره با محمود شوری، پژوهشگر ارشد مسائل روسیه در مرکز مطالعات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

به نظرتان اوباما سعی می کند هزینه های روابط ترامپ با روسیه را بالا ببرد؟ آیا اوباما فکر می کند ترامپ با مواضع خود در مورد روسیه جایگاه آمریکا را در مقابل آن به چالش خواهد کشید؟

در روابط بین بازیگران متعدد بین المللی مسائلی وجود دارد که متاثر از عوامل و متغیرهای متعدد و متنوعی است و صرف رفتن و آمدن افراد به شکل جدی نمی تواند در متن روابط روسیه و امریکا تعیین کننده باشد. به هر حال نوع روابط بین دو کشور روسیه و امریکا، روابطی است که در نزدیک به یک قرن شکل و حالت گرفته و طبیعی است که الزامات قدرت بزرگ و ابرقدرت بودن، بر این روابط سایه انداخته باشد.
وضعیتی که در روابط روسیه و امریکا شاهد هستیم یک وضعیت کاملا خاص و حتی می توان گفت منحصر بفرد، حداقل از زمان شکل گیری شوروی به این سو است.
تا الان این مسئله شکل نگرفته بود که یک رئیس جمهور در امریکا با یک نگاه مثبت به سران روسیه نگاه کند و سعی کند در ادبیات خود مشکلات و مسائلی که در روابط بین دو طرف وجود دارد را تحریک یا تشکیک نکند.

آیا می توان در دوران ترامپ وضعیتی جدید و متفاوت با گذشته در مورد رابطه با روسیه شاهد بود؟
این مسئله به معنی این نیست که می توانیم در دوران ترامپ شاهد یک روابط کاملا متفاوت با آنچه در گذشته بوده باشیم. قطعا نوع نگاه ترامپ به مسئله روسیه تعیین کننده است ولی نه آنقدر که به طور ماهوی روابط روسیه و غرب را دچار تغییر کند، مگر اینکه ترامپ بخواهد بحران روابط بین الملی معاصر را دچار تغییر کند و مسائل رقابت میان قدرتهای بزرگ را به یک مسئله حاشیه ای تبدیل کند. به نظر می رسد آنچه که در روابط روسیه و آمریکا تعیین کننده است این اتفاقاتی نیست که در 6 ماه تا 1 سال اول دولت ترامپ با آن مواجه خواهیم بود. مسائل اساسی در روابط روسیه و امریکا وجود دارد. بیش از همه مسئله ناتو و مسئله ظرفیت ها و توانمندی های دوجانبه کشور است.

ترامپ می تواند در مورد موضوع ناتو تغییرات خاصی ایجاد کند؟
آقای ترامپ باید به این مسئله جواب بدهد که با ناتو و افزایش قدرت ناتو که بعد از پایان جنگ سرد دائما شاهد گسترش ظرفیت ها و توانمندی ها و گستره جغرافیایی آن بودیم، می خواهد چه کند. آیا می خواهد این روند را متوقف کند یا اینکه می خواهد ادامه دهد. اگر ترامپ به سمت این برود که ناتو را تضعیف کند این به معنی این است که بسیاری از مسائل بین المللی دچار تعدیل شود. حتی روابط آمریکا با متحدین خود مانند اروپا را دچار مشکل کند یا در بحث هسته ای که شاهد آن بودیم که حتی ترامپ هم بر توانمندی هسته ای و اینکه امریکا قدرت اول هسته ای جهان است تاکید کرد. این مسائل چیزهایی است که روس ها را نگران می کند و روسها مجبور هستند خودشان را نسبت به این مسئله هماهنگ کنند و به این مسائل پاسخ بدهند.

آیا پوتین هم علاقمند است که در جهت کاهش تنش خود با امریکا از بعضی مسائل اساسی خود بگذرد؟
به نظر می رسد که پوتین هم علاقمند نیست که با وجود دوستی با ترامپ یا حرفهای خوبی که ترامپ در مورد روسیه و پوتین می زند از گسترش توانمندی و ظرفیت های روسیه جلوگیری کند. یا برای گسترش توانمندی نظامی یا هسته ای روسیه تلاش نکند.

به هر حال این وضعیت که هر دو کشور احتمالا همچنان مانند گذشته ناگزیر هستند که توانمندی های هسته ای خود را تقویت کنند و امکانات خود را در این زمینه گسترش دهند موضوعی هست که بر آینده روابط دو کشور تاثیر می گذارد، ولی می توان گفت تا یک سال آینده شاهد یک نوع نرمشهایی در روابط دو کشور باشیم.

دو موضوعی که امریکا و روسیه روی آن از گذشته بحث داشتند بحث سوریه و اوکراین بود. بحران سوریه به نظر می رسد که قبل از ورود ترامپ به نوعی سر و شکل گرفته و امریکا هم در مذاکرات اتش بس شرکت نکرده است. آیا این روال در دوران ترامپ هم ادامه پیدا می کند؟ اوکراین چطور؟ بحران آن همچنان پیچیده تر خواهد شد؟
به هر حال آنچه که به ترامپ مربوط می شود، ممکن است ایشان علاقه ای نداشته باشد که هم در بحث سوریه و اوکراین، آمریکا را بیش از این درگیر کند یا حتی علاقمند باشد که از میزان دخالت امریکا در این مسائل بکاهد، اما اینکه آیا واقعا هم در ساز و کار ساختارهای قدرتهای جهانی و هم در شرایط ساختار داخلی قدرت امریکا اجازه می دهند این مسیر دنبال شود، تردید وجود دارد که این مسیر پیش برود.

در مورد مسئله سوریه به دلیل اینکه بیشتر هزینه است تا فایده، ممکن است امریکایی ها در این زمینه امتیازهایی را به روسیه دهند و عملا نوعی مصالحه در این مورد با روسیه داشته باشد.
اما در بحث اوکراین امریکایی ها باید جواب متحدین اروپایی خود را بدهند. اگر موضع امریکا در این حوزه تغییر کند حتما شرایط برای اروپایی ها خیلی سخت خواهد شد و به همین دلیل بعید است که آقای ترامپ حداقل به صراحت اعلام کند که مسئله اوکراین را از دستور کار سیاست خارجی خود خارج خواهد کرد. اینکه موضوع الحاق کریمه به روسیه را به طور حتی غیر رسمی به رسمیت بشناسد، بعید است چنین اتفاقی بیفتد. این مسئله یک استخوانی لای زخم در روابط روسیه و امریکا خواهد ماند که احتمالا می تواند بر آینده روابط دو طرف تاثیر بگذارد.

منظورتان این است که اطرافیان ترامپ و ساختار داخلی آمریکا بر تنش بین دو کشور تاثیر می گذارند؟
نباید فراموش کنیم که دستگاه سیاست خارجی و همین طور دستگاه نظامی امریکا و پنتاگون و افرادی که در این بخش ها مسئولیتهای مختلف را بر عهده دارند، کسانی هستند که بیشتر با منش ضد روسی رشد کرده اند. همچنین دیدگاه جریانهای جمهوری خواه هم در این زمینه همیشه به این شکل بوده است که تلاش می کردند در مواجهه استراتژیک خود با روسیه، کاملا بر افزایش قدرت سیستم نظامی امریکا تاکید کنند و در واقع دست برتر امریکا را در روابط با روسیه بالا بگیرند، به همین خاطر نمی توان به شکل مطمئنی گفت که روابط روسیه و امریکا در آینده حتی با وجود دو مسئله سوریه و اوکراین یک روند کاملا مثبتی را طی کند، به این معنا که روابط دو کشور را بهبود بخشد.