کارت سوخت، سوخت سهمیه‌بندی، منجر به افزایش مصرف بنزین آزاد شد

 دومین سال روی کار آمدن دولت نهم بود که ابزار الکترونیکی جدیدی برای سهمیه بندی و نظارت بر مصرف سوخت در کشور معرفی شد.

اندر فواید این کارت از مواردی همچون کنترل میزان مصرف سوخت و سهمیه بندی و پیشگیری از قاچاق سوخت و همچنین کسب اطلاعات میزان مصرف منطقه ای نام برده شد. بنابراین از تیر ۱۳۸۶ برای تمامی خودروها در ایران کارت هوشمند سوخت صادر گردید و تمامی  جایگاههای سوخت مجهز به دستگاه‌های کارت‌خوان و پین پد شدند.

بیش از 500 میلیارد هزینه برای کارت سوخت
هزینه اولیه‌ای که برای اجرای این طرح در نظر گرفته شد رقمی معادل 352 میلیارد تومان بود اما طی حدود ۱۰ سال، تاكنون بيش از ٥٠ ميليون كارت سوخت صادر شده است كه هزينه هر كارت سوخت نيز بيش از ١٠ هزار تومان بوده است. علاوه بر ٥٠ ميليون كارت سوخت صادر شده، برخي كارت سوخت‌ها به دليل مفقود يا شكسته شدن دوباره صادر شده است.

اين تعداد كارت سوخت با هزينه بسيار زياد از چين وارد شد، اما هزينه دريافتي از مردم به ازای هر کارت  ١٠ هزار تومان بود. البته به طور معمول در طول هفته هر جايگاه به تناسب فعاليتي كه دارد بين ١٥ تا ٥٠ كارت سوخت مفقود شده را به شركت ملي پخش تحويل مي‌داد كه عمده اين كارت سوخت‌ها غیر فعال شده و با درخواست مشترک دوباره صادر مي‌شد.

فاز بعدی اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و در سال 1393 نیز قیمت بنزین یارانه‌ای و آزاد افزایش پیدا کرد و نرخ بنزین یارانه‌ای با سهمیه 60 لیتر در ماه برای هر خودرو سواری 700 تومان و بنزین آزاد به 1000 تومان رسید.

تاثیر سهمیه‌بندی در قیمت بنزین
سهمیه‌بندی بنزین زمانی اجرا شد که نرخ هر لیتر بنزین با قیمت 100 تومان و فقط با کارت هوشمند سوخت در اختیار رانندگان قرار می‌گرفت. اما نظام سهمیه‌بندی سوخت با تخصیص ماهانه ۱۲۰ لیتر بنزین آغاز و به ‌تدریج از سهمیه ماهانه کاسته شد؛ تا این‌که از ابتدای سال ۱۳۸۹ سهمیه بنزین از ۸۰ لیتر در ماه به ۶۰ لیتر کاهش یافت.

افزایش مصرف سوخت در زمان اجرای سهمیه‌بندی
بررسی آمار مصرف سوخت طی سال های گذشته نشان می‌دهد که با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین نه‌ تنها مصرف آن کاهش پیدا نکرده، بلکه رشد چشمگیری نیز داشت. آمار مصرف روزانه بنزین حاکی از آن است که با وجود این‌که در سال 1386 میزان مصرف روزانه بنزین کشور حدود 64.5 میلیون لیتر بود، این میزان مصرف در زمان تک نرخی شدن آن به بیش از 69 میلیون لیتر در روز رسید.

کارتی برای قاچاقچیان خرد بنزین
از طرف دیگر  آمارهایی که درباره قاچاق بنزین مطرح می شود، متفاوت است؛ براساس آمار غیررسمی منتشر شده در رسانه‌ها، میزان قاچاق بنزین در نخستین سال اجرای طرح کارت سوخت حدود ۳ تا ۵ میلیون لیتر در روز بود اما این عدد در سال 94 به 8 میلیون لیتردر روز رسید که در مقایسه با مصرف 96 میلیون لیتر روزانه اگرچه عدد قابل ملاحظه ای نیست اما سرمایه ای است که نصیب قاچاقچی ها می شود.

همزمان با کاهش سهمیه ماهانه بنزین و افزایش حجم مصرف اما قیمت بنزین با روندی صعودی مسیر ۹۰۰ تومانی را طی و در اواخر خرداد سال گذشته به بنزین تک نرخی لیتری ۱۰۰ تومانی رسید.

کارت سوخت، عامل دونرخی شدن بنزین
از سوی دیگر یکی از اهدافی که برای این طرح برنامه‌ریزی شد، نظام مند کردن مصرف آن بود اما با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها اتفاق دیگری در حوزه انرژی کشور رخ داد. در واقع 28 آذرماه 1389 با دستور محمود احمدی‌نژاد، رییس دولت دهم برای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، بنزین چندنرخی در کشور رونمایی شد و تا چهار سال، بنزین یارانه‌ای با قیمت هر لیتر 400 تومان و بنزین آزاد با قیمت هر لیتر 700 تومان عرضه می‌شد.

در فاز بعدی اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و در سال 1393 نیز قیمت بنزین یارانه‌ای و آزاد افزایش پیدا کرد و نرخ بنزین یارانه‌ای با سهمیه 60 لیتر در ماه برای هر خودرو سواری 700 تومان و بنزین آزاد به 1000 تومان رسید.

گفتنی است قیمت سوخت در ایران اگرچه به علت افت جهانی قیمت نفت بسیار پایین است، اما هنوز قیمت سوخت در اکثر کشورهایی که در همسایگی ما قرار دارند، بین 2 تا 5 برابر بیشتر قیمت داخلی ما است، بنابراین قاچاق سوخت همچنان به صرفه به نظر می‌رسد. به طور مثال هر لیتر بنزین در ترکیه 5 هزار تومان و در عراق 2200 تومان و در افغانستان 2600 تومان است.

مصوبه مجلس و ابلاغیه دولت برای حذف کارت سوخت
بعد از گذشت ۱۵ ماه از تک نرخی شدن بنزین بالاخره دولت با مجوز صادر شده از سوی مجلس کارت سوخت را از چرخه مصرف خارج کرد.

مجلس شورای اسلامی روز چهارشنبه، سوم شهریورماه در ادامه رسیدگی به لایحه اصلاح قانون بودجه سال با حذف بند ح تبصره ١٤ قانون بودجه ١٣٩٥ ، با حذف کارت سوخت موافقت و بعد از پنج ماه تصمیم کارشناسی خود را از طریق رای اعلام کردند.

مجلس در بررسی جزییات لایحه بودجه ١٣٩٥ در فروردین ماه سال جاری دولت را مکلف کرده بود حداکثر چهارماه  پس از تصویب این قانون کلیه وسایل نقلیه سبک و سنگین اعم از بنزینی، نفت‌گاز (گازوئیلی) و دوگانه‌سوز را به کارت سوخت مجهز کند و از آن تاریخ، عرضه هرگونه سوخت به کلیه وسایل نقلیه صرفاً با استفاده از کارت سوخت امکانپذیر باشد.

تصمیمی اقتصادی در راستای منافع کشور
وزیر نفت از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که پیشنهاد دولت را برای حذف کارت سوخت پذیرفتند، قدردانی کرد.

بیژن زنگنه در حاشیه سفر هفته گذشته به استان بوشهر در این باره گفت: نمایندگان مجلس شورای اسلامی با رای به حذف کارت سوخت کمک بزرگی به دولت کردند.

گفتنی است وزیر نفت از ابتدای کار مجلس دهم در فروردین‌ماه امسال با حضور در جمع نمایندگان مجلس شورای اسلامی بارها این استدلال را بیان کرد که سامانه هوشمند سوخت به اهداف تعیین شده از سال ٨٦ تاکنون دست یافته و نگهداشت این سامانه در بخش بنزین چیزی جز تحمیل بار مالی بر دوش دولت و ایجاد زحمت برای مردم نیست.

با افزایش قیمت این فرآورده به هزار تومان و تک نرخی شدن قیمت بنزین از خردادماه سال ١٣٩٤ و امکان سوخت‌گیری در جایگاه بدون استفاده از کارت سوخت و عدم رغبت مردم به استفاده از کارت، کنترل رشد مصرف و قاچاق در عمل شرایط به سمتی سوق پیدا کرد که وزیر نفت به صراحت اعلام کرد که دلیلی به ارائه سوخت با کارت نیست و خواستار حذف این سامانه از شبکه سوخت‌رسانی کشور شد.

مجلس شورای اسلامی روز چهارشنبه، سوم شهریورماه در ادامه رسیدگی به لایحه اصلاح قانون بودجه سال با حذف بند ح تبصره ١٤ قانون بودجه ١٣٩٥ ، با حذف کارت سوخت موافقت و بعد از پنج ماه تصمیم کارشناسی خود را از طریق رای اعلام کردند.

در این رابطه رضا پدیداررئیس هیئت داوری انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران نیز گفت: حذف کارت سوخت اقدامی شایسته و مناسب از سوی دولت و مجلس بود، زیرا این موضوع هزینه های اضافه و سنگین را برطرف می‌کند.

وی در مصاحبه با رادیو اقتصاد، به موضوع حذف کارت سوخت اشاره کرد و گفت: نگهداری سیستم چندگانه فروش فرآورده‌ های نفتی بار مالی سنگینی را متوجه کشور کرده است.

پدیدار افزود: ادامه این روند موجب ایجاد دادوستد در داخل شبکه توزیع بنزین و جایگاه‌های سوخت بود و در نتیجه تشدید این وضع، رشد و توسعه اقتصاد زیرزمینی نفتی در کشور را شاهد خواهیم بود.