۲۰۰ میلیون دندان پوسیده در دهان ایرانی‌ها

بی‌توجهی به بهداشت دهان و دندان و هزینه‌های بالای دندانپزشکی، هزینه درمان بیش از 200 میلیون دندان پوسیده به مردم و نظام بهداشت و درمان تحمیل کرده است. پوسیدگی دندان شایع‌ترین بیماری عفونی جهان است. در ایران نیز شاخص پوسیدگی دندان در دو دهه گذشته نه‌تنها بهبود نیافته بلکه افزایش نیز داشته است. وضعیت بهداشت دهان و دندان به مرحله‌ای رسیده که پیشگیری دیگر معنا نداشته و دندان‌پزشکان تنها به درمان مشغول هستند.

آمارهای رسمی اعلام‌شده از تعداد دندان‌های پوسیده ایرانیان، بیش از 200 میلیون دندان را روایت می‌کند. بر اساس شاخص حوزه دندانپزشکی (DMFT) افراد 35 تا 44 ساله ایرانی 13 دندان کشیده، پُر یا عصب‌کشی شده دارند. اگر هر یک از این افراد بخواهند همه دندان‌های خود را بر اساس تعرفه‌های رسمی ترمیم کنند، هزینه آن حتی از حقوق یک کارگر بالاتر می‌رود چه رسد به محاسبه با تعرفه‌های غیررسمی. به عبارت بهتر، هزینه‌های دندانپزشکی با جیب مردم همخوانی ندارد. در این میان، عملکرد ضعیف بیمه‌ها در پوشش خدمات دندانپزشکی و بی‌توجهی به مقوله پیشگیری نیز بر این وضعیت دامن زده و رتبه ایران را در بهداشت دهان و دندان پایین آورده است حال‌آنکه این شاخص بهداشتی ارتباط مستقیمی با ابتلا به انواع بیماری‌های گوارشی و قلبی عروقی دارد.

بی‌مهری بیمه‌ها و آشفته‌بازار قیمت خدمات دندانپزشکی
عمده‌ترین مانع پیش روی مراجعه افراد به دندانپزشک و درمان پوسیدگی دندان‌ها، هزینه بالای دندانپزشکی است. تسهیلات پایین بیمه‌ها در این حوزه مردم را ناچار به پرداخت هزینه‌های بیشتری می‌کند. این معضل با قرار گرفتن در کنار مشکلات اقتصادی، درمان پوسیدگی دندان را به اولویت دست چندم یا حتی آخر مردم تبدیل می‌سازد. اکنون بسیاری از خدمات درمانی دندانپزشکی در پوشش بخش خصوصی صورت می‌گیرد. اگرچه بخش‌های دولتی نیز در حال ارائه خدمات هستند اما این میزان خدمات‌رسانی در بخش‌های دولتی پاسخگوی حجم مراجعات نبوده و اغلب به دلیل کیفیت پایین یا انتظار در صف‌های طولانی، بیماران ترجیح می‌دهند از خدمات بخش خصوصی استفاده کنند.

در مرحله بعدی بیماران با هزینه‌های هنگفت بخش خصوصی مواجه می‌شوند که مانع دیگری از اقدام به درمان پوسیدگی دندان‌ها است. افراد پس‌ازاین که با سد هزینه‌ها روبه‌رو می‌شوند، قید درمان و رفع پوسیدگی دندان‌های خود را زده و حاضرند آن‌ها را از دست بدهند تا هزینه‌های زیاد صرف درمان کنند. به بیانی دیگر هزینه‌های درمان مردم را از رسیدگی به دندان‌های خود منصرف می‌کند.

در سال‌های گذشته طرح‌های گوناگونی با هدف تحت پوشش بیمه‌ای هزینه‌های دندانپزشکی از سوی دولت اجرا شد اما پوشش تنها 10 درصد از هزینه و واگذاری 90 درصدی هزینه‌ها بر دوش بیماران، بازهم مردم را به‌سوی بخش‌های خصوصی یا صرف‌نظر کردن از درمان هدایت کرده است. بیمه‌ها برای انجام اموری مانند ترمیم، زیبایی و کاشت دندان هیچ حمایتی از بیمار نمی‌کنند. بیمه‌های تکمیلی نیز رقمی حدود 10 تا 15 درصد از هزینه‌ها را پوشش می‌دهند که بازهم در برابر رقم‌های میلیونی خدمات دندانپزشکی عدد کوچکی است.

پرداخت‌های دیرهنگام بیمه‌ها به دندان‌پزشکان نیز این گروه را نسبت به عقد قرارداد با بیمه‌ها بی‌میل ساخته است و آنان حاضر نیستند اعتبار خود را به‌پای بیمه‌ها هزینه کنند.

باید در نظر داشت که هزینه‌های دندانپزشکی و درمان پوسیدگی دندان در سایر کشورها نیز در ردیف خدمات بهداشتی درمانی گران‌قیمت قرار می‌گیرد و پوشش صددرصدی بیمه شامل حال آن‌ها نمی‌شود. بااین‌حال به دلیل پایین بودن متقاضیان خدمات در کشورهای پیشرفته، بیمه‌ها ورود جدی به این حوزه داشته‌اند. اگرچه هزینه‌های دندانپزشکی در ایران نسبت به سایر کشورها کمتر است اما پوشش کامل خدمات توسط بیمه‌ها در کشورهای توسعه‌یافته مردم را به‌سوی استفاده از خدمات بیمه‌ای سوق داده است. بنابراین در این کشورها اگر بیمه دندانپزشکی داشته باشید می‌توانید از خدمات بهره گیرید.

پیشگیری بهتر از درمان است
بی‌توجهی به ‌سلامت دهان از دوره کودکی و پس از رویش دندان‌های اصلی به‌جای دندان‌های شیری باعث می‌شود افراد دندان‌های خود را در بزرگ‌سالی از دست بدهند. رفتارهای پیشگیرانه در جامعه ما جزو فرهنگ‌های جانیافتاده و در محاق قرارگرفته شده است. به‌طورمعمول اغلب ایرانیان به دنبال پیشگیری از وقوع مشکل و معضلی نیستند. ازاین‌رو، تا با مشکل روبه‌رو نشوند، به سراغ درمان و حل آن نمی‌روند. در مورد بهداشت دهان و دندان نیز این‌گونه است. درست است که سطح مصرف خمیردندان و مسواک زدن ارتقا یافته است اما پیشگیری از پوسیدگی دندان و مقوله‌ای به نام نخ دندان هنوز برای بسیاری مأنوس نیست.

در حال حاضر بیشترین تلاش و اقدامات دندان‌پزشکان و مسئولان سلامت و بهداشت بر درمان پوسیدگی دندان تمرکز یافته است و پیشگیری به‌عنوان کم‌هزینه و کوتاه‌ترین راه برای کاهش پوسیدگی به حاشیه رانده‌شده است. همین مسئله باعث شده تا هر ایرانی در سن میان‌سالی تعدادی دندان کشیده شده، پرشده، عصب‌کشی یا حتی دندان مصنوعی داشته باشد درحالی‌که جدی گرفتن موضوع پیشگیری در ابتلا به مشکلات دهان و دندان در سایر کشورها هزینه از جیب نظام سلامت و مردم را در این بخش کاسته است.

بااین‌حال پوسیدگی دندان‌های ایرانیان یکی از معضلات موردتوجه مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال‌های اخیر بوده است. این وزارتخانه برای بهبود شاخص سلامت دهان و دندان به کامل کردن چرخه معاینه‌های سلامت دهان و دندان کودکان دبستانی، قرار دادن افراد زیر 14 سال زیرپوشش خدمات دندانپزشکی، ارائه بسته‌های خدمتی دندانپزشکی پیش از تعطیلی مدارس و زنجیره معاینه و هدایت درمان دانش آموزان، تقویت زیرساخت‌های فضای درمانی در حوزه دندانپزشکی و گسترش درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های تخصصی در این حوزه اقدام کرده است.

آموزش و آگاهی بخشی نسبت به بیماری‌های ناشی از پوسیدگی دندان، تشویق به انجام معاینه‌های دوره‌ای، ارائه بسته‌های تشویقی بیمه، آموزش به مادران از دوره بارداری و توجه و اهمیت دادن والدین به‌سلامت دندان فرزندان به طرز چشمگیری فرهنگ پیشگیری از پوسیدگی دندان را میان مردم تقویت خواهد کرد و شاهد دندان‌های سالم در دهان افراد نسل‌های آینده خواهیم بود.