نظام آموزشی یکی از اصلی ترین بخش ها در هر کشوری است، حدود 2000 هزار سال پیش اولین فیلسوف ها مانند ارسطو و افلاطون ادعا می کردند که یک آموزش خوب منجر می شود تا افراد از لحاظ اخلاقی بهتر شوند و جامعه به رفاع برسد، در طول سال های اخیر این درستی این حرف ها توسط محققان تایید شده است.

نظام آموزشی هر کشور از بخش های مختلفی تشکیل می شود از نحوه تدریس معلم ها و هزینه مدرسه ها تا نحوه ورود به دانشگاه تا ساختار آموزشی و .. هر کشوری نظام آموزشی خاص خود را دارد که ویژگی های آن هم متفاوت است و تاثیر های بسیار متفاوتی بر روی آینده یک کشور دارد.

نظام آموزشی ایالت متحده آمریکا

به طور کلی دانش آموز های آمریکایی قبل از ورود به دانشگاه 12 سال به تحصیل می پردازند. آنها این 12 سال را در دو دوره متوسطه و دبستان به تحصیل می پردازند.

در 6 سالگی کودکان آمریکایی وارد دبستان می شوند، آنها در این دوره 5 یا 6 سال به تحصیل می پردازند و سپس وارد دوره متوسطه می شوند.

دوره متوسطه خود به دو بخش راهنمایی و دبیرستان تقسیم می شود. پس از این اتمام دوره متسط دانش آموزان آمریکایی مدرک دیپلم خود را میگیرند و پس از آن می توانند وارد دانشگاه یا کالج شوند.  دانش آموزان آمریکایی برای ورود به یک دانشگاه یا کالج باید ریز نمرات تحصیلی خود که مرتبط با رشته دلخواه آن ها است را برای آن کالج یا دانشگاه ارسال کنند و اگر دانشگاه قبول کرد وارد آن دانشگاه شوند.

ریز نمرات تحصیلی در ایالت متحده آمریکا شامل نمرات دروس خاص و معدل دانش آموزان است. اما نظام نمره دهی آمریکا بسیار پیچیده است. نحوه بررسی و مقایسه نمره ها در این کشور روش های مختلفی دارد و حتی اعتبار دبیرستان در این موضوع تاثیر دارد؛ برای مثال ممکن است نمره دو دانش آموز که به دو مدرسه متفاوت رفته اند یکسان باشد اما فقط یکی از آنها یک دانشگاه مشخصی را قبول شود. این موضوع به این دلیل است که ممکن است یکی از آن ها در دبیرستان معتبر تری درس خوانده باشد.

البته روش های بسیار متنوع تری هم در این کشور برای ورود به دانشگاه وجود دارد که به این شکل است:

 در ایالت متحده آمریکا تحصیلات افراد از بین 6 تا 16 سالگی اجباری است همچنین تا سن 18 سالگی شهریه تحصیلات در ایالت متحده آمریکا رایگان است.

همچنین در همین سال 20.2 میلیون نفر به تحصیلات دانشگاهی در ایالت متحده آمریکا پراختند.

نظام آموزشی کانادا

کانادا یکی از کشور هایی است که وزارت آموزش و پرورش ندارد و به جای این موضوع هر ایالات و منطقه ای از این کشور نظام آموزشی خود را دارد. با این وجود نظام آموزشی مناطق مختلف کانادا تقریبا یکی است و تفاوت های بسیار کمی وجود دارد. در بعضی از ایالات های کانادا دو وزارت آموزش پرورش یکی برای تحصیلات دانشگاهی و یکی برای آموزش عمومی وجود دارد و در بعضی ایالات این کشور هم یک وزات آموزش و پرورش وجود دارد.

در این کشور زمان آموزش عمومی در ایالت های مختلف این کشور بین 11 تا 13 سال است و ایالت های مختلف ساختار آموزشی مختلفی دارد. اما در اکثر ایالت های این کشور یعنی در ایالت های آلبرتا، بریتیش کلمبیا، مانیتوبا،  نیوبرانزویک، نیوفاندلند و لابرادور،  انتاریو و مناظق سرزمینهای شمال غربی کانادا، نوناووت و  یوکان این ساختار آموزشی وجود دارد:

گفتنی است در کانادا نمره های کسب شدخ در دوران متوسطه، نحوه ورود به دانشگاه را مشخص می کند.

در این کشور مدارس به دو زبان فرانسه و انگلیسی تدریس می کنند. هر کودکی به آمریکا در دوره آموزش عمومی یعنی از پیش دبستانی تا دوره متوسطه به مدارس رایگان دسترسی دارد.

تحصیل از بین  5 یا 6 سالگی تا 16 یا 18 سالگی در کانادا اجباری است ( قانون های هر ایالت متفاوت است. ) . البته خانواده ها این حق را دارند تا در خانه به فرزندان خود آموزش دهند و آن ها را به مدرسه نفرستند.

گفتنی است کانادا 6.8 درصد تولید ناخالصی ملی خود را روی آموزش هزینه می کرد.

نظام آموزشی آلمان

نظام آموزشی آلمان بسیار متنوع تر از دیگر کشور ها است. کودکان 3 تا 6 سال در این کشور می توانند وارد مهد کودک شوند، البته رفتن به مهدکودک در این کشور رایگان و اجباری نیست.

 پس از اتمام مهدکودک رفتن 9 تا 10 سال به مدرسه در آلمان اجباری است. از کلاس اول تا چهارم دانش آموزن آلمانی به مدرسه ابتدایی می روند، در دوره ابتدایی موضوعات آموخته شده به دانش آموزان یکسان است اما پس از آن دانش آموزان بر اساس توانایی علمی آنها و خواسته خانواده شدن از هم جدا می شوند و به سه نوع مدرسه جدا از هم می روند. یعنی معلم های دبستان بر اساس توانایی علمی دانش آموزان، اعتماد به نفس و توانایی آنها در تنهایی انجام دادن کار ها آن ها را به یک مدرسه ای پیشنهاد می کنند البته در اکثر شهر های آلمان این خانواده ها هستند که انتخاب می کنند فرزندشان به کدام نوع مدرسه برود. البته در بعضی از شهر های آلمان مدارسی برای رفتن هر انسانی با هر توانایی هم ساخته شده است.

گفتنی است برخی انتقاد ها بر مبنای اینکه این نظام ها بر اساس اختلاف گذاری میان افراد است وجود دارد.

اما این 4 نوع دبیرستان که دانش آموزان از 10 سالگی وارد آن می شوند هاپت­شوله، رئال شوله، جیمنیزیم و مدرسه جامع نام دارند.(Hauptschule, Realschul, Gymnasium)

دانش آموزانی که درجه هوشی بالایی دارند در آلمان وارد دوره متوسطه در مدارس جیمنیزیم می شوند ، پس از پایان این دوره متوسطته به دانش آموزان مدرک دیپلم داده می شود. برنامه تحصیلی دانش آموزان این نوع مدرسه ها، متفاوت است اما معمولا به آنها زبان آلمانی، ریاضی، علوم کامپیوتر، فیزیک، شیمی، زیست شناسی، جغرافیا، هنر، موسیقی، فلسفه و … تدریس می شود. پس از گذراندن کلاس سیزدهم در این دوره دانش آموزان آلمانی مدرک دیپلم خود را می گیرند. البرت انیشتین در این نوع دبیرستان تحصیل کرده بود.

اما نوع دوم دبیرستان در آلمان رئال شوله است، دانش آموزانی که سطح آنها کمتر از جیمنیزیم و بیشتر از هاپت شوله است. در این نوع مدارس دانش آموزان می توانند تا کلاس دهم یعنی 16،17 سالگی تحصیل کنند. دانش آموزان این نوع دبیرستان می توانند پس از اتمام کلاس دهم خود وارد مدارس جیمنیزیم شوند.

اما پایین ترین سطح مدرسه درآلمان مدارس هاپت شوله هستند، معمولا این مدارس با دبستان های آلمان در یک ساختمان هستند و سرعت تدریس آنها بسیار کم است.

نوع چهارم مدرسه در آلمان مدرسه جامع است، دانش آموزان با هر توانایی می توانند به این مدارس بیایند و از طریق آن به دانشگاه بروند. گفتنی است این نوع مدارس فقط در برخی از شهر های آلمان وجود دارد.

نظام آموزشی ترکیه

بر اساس قانون اساسی ترکیه هر شهروندی در این کشور حق تحصیل را دارد، البته دوره ابتدایی تحصیل در این کشور (  6 تا 14 سالگی ) رایگان و اجباری است.

زمان تحصیلات عمومی در ترکیه 12 سال است، به 8 سال اول دوره ابتدایی و به 4 سال دوم دوره ی متوسطه می گویند. نحوه نمره دهی در دبیرستان های ترکیه  بز اساس حروف الفبای لاتین است و این نمره ها دانشگاه وارد شده افراد را مشخص می کند. دانش آموز های کلاس ششم، هفتم و هشتم ترکیه در یک آزمون تعیین سطح شرکت می کنند و پس از آن وارد دوره متوسطه می شوند. در دوران متوسطه هم دانش آموزان این کشور در چنین آزمونی شرکت می کنند. حداقل نمره برای اینکه دانش آموزی درسی را قبول شود 2 از 5 است.

به طور کلی ساختار آموزشی ترکیه اینگونه است:

گفتنی است دانش آموزان ترکیه هم پس از اتمام دوران متوسطه مدرک دیپلم می گیرند.

نظام آموزش مالزی

مدت زمان تحصیلات عمومی در مالزی به مدت 13 سال است و مدارسی به سه زبان متفاوت وجود دارد. در این کشور تحصیلات دوره ابتدایی اجباری است.

در کلاس ششم ابتدایی یعنی قبل از ورود به دوره متوسطه آزمون ملی تمام دانش آموزان دوره ابتدایی مالزی گرفته می شود و پس از آن دانش آموزان وارد دوره متوسطه می شوند. پس از آن در کلاس نهم یا سال سوم متوسطه آزمونی دیگر از دانش آموزان مالزی گرفته می شود. قبولی های این آزمون بر اساس میانگین نتایج آزمون مشخص می شود.

پس از آن در سال پنجم دوره متوسطه آزمون دیگری هم از دانش آموزان مالزیایی گرفته می شود که اگر قبول شوند وارد دوره پیش دانشگاهی شوند. دانش آموزانی که در این آزمون ها نمره خوب بگیرند بورس تحصیلی می گیرند.

اما برای ورود به دانشگاه در انتهای سال پیش دانشگاهی دانش آموزان مالزی در آزمونی که توسط شورا امتحانات مالزی گرفته می شود شرکت می کنند و با قبولی در آن وارد دانشگاه می شوند.

نظام آموزشی ایران

مدت زمان تحصیل در ایران 13 سال است و تحصیلات دوره ابتدایی در ایران اجباری است.

درباره رایگان بودن تحصیلات در ایران در اصل 30 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفائی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»

ساختار آموزشی ایران برای ورود به دانشگاه اینگونه است: