چرا فابیوس به تهران می‌آید؟ کارشناس مسائل اروپا پاسخ می‌دهد

هرچند وزیر خارجه فرانسه گفته هیئت اقتصادی همراه او به تهران سفر نمی کند اما شاید دور از انتظار نباشد اگر مسائل اقتصادی و راهکارهای بهبود مناسبات تجاری در این سفر مد توجه فرانسوی ها قرار نگیرد.

لوران فابیوس همیشه در مذاکرات هسته ای ایران و ۵+۱ یکی از سرسخت ترین افراد در مقابل توافق با ایران بود و مواضع غیر سازنده او مخالفان توافق را خوشحال و طرفدارانش را نگران می کرد. حالا و در شرایطی که هنوز یک ماه هم از حصول توافق هسته ای نمی گذرد همان مرد سرسخت نخستین عضو ۵+۱ است که بار سفر به تهران بسته و می خواهد با مقامات ایران دیدار و گفتگو کند. سفری که می تواند بسیار حائز اهمیت باشد. به ویژه که بدانیم ۱۲ سال از آخرین باری که یک وزیر خارجه فرانسوی به کشورمان سفر کرده می گذرد. دکتر عزیز الله حاتم زاده معتقد است این سفر نشانی است از گسترش سرمایه گذاری های اقتصادی فرانسوی که در ماه های آتی بیشتر هم خواهند شد. در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با کارشناس مسائل اروپا را می خوانید.

بعد از ۱۲ سال نخستین بار است که یک وزیر خارجه فرانسه به کشورمان سفر می کند. اهمیت این سفر را چگونه ارزیابی می کنید؟

با توجه به فضایی که در این سالها پیش آمده بود و همچنین فاصله گرفتن روزافزون فرانسه از ایران در طی این مدت، به نظر می رسد که این سفر بیش از هرچیزی یک اقدام نمادین است تا پایانی باشد بر این دوره طولانی رکود در روابط دوطرف. بعید است شاهد تحول مهمی در روابط بین دو کشور در طول این سفر باشیم اما می تواند مقدمه ای برای آب کردن یخ این روابط باشد.

در حالی که وزیر خارجه فرانسه عموما در مذاکرات هسته ای بیشتر از دیگر کشورها مواضع غیر سازنده ای داشت. اما در عین حال شاهدیم که نخستین کسی از گروه ۵+۱ است که به کشورمان می آید فابیوس است. این تناقض دست کم ظاهری چگونه قابل تحلیل است؟

برای این موضوع چند دلیل می توان ذکر کرد. علت نخست به ماهیت سیاست بین الملل و لزوم چرخش مواضع دولت ها برای تامین منافع خود باز می گردد. به عنوان مثال، فرانسه در دوره جنگ ایران و عراق نیز بیش از هر کشور اروپایی از عراق حمایت کرد و رویکردی منفی در قبال ایران داشت اما پس از آن و با تغییر فضای روابط ایران با اروپا تبدیل به یکی از مهمترین شرکای اروپایی ایران شد. فرانسه تا پیش از روی کار آمدن سارکوزی روابط گسترده تجاری و اقتصادی با ایران داشت. نکته دیگر به همین مواضع تند آقای فابیوس در جریان مذاکرات هسته ای مربوط می شود. او بیش از سایر اعضای 1+5 نیاز دارد که به ایران بیاید. فابیوس به خوبی می داند که رویکرد او در جریان مذاکرات هسته ای، در نزد مردم و مسئولین ایران کینه توزانه و نفرت آمیز تلقی می شود. بنابراین، حالا که توافق حاصل شده است سعی می کند مانع از نهادینه شدن این رویکرد در بین ایرانیان نسبت به فرانسه شود و آن را ترمیم نماید. همچنین، ملاحظات اقتصادی و تلاش برای عقب نماندن از دیگر رقبای اروپایی در بازگشت به بازار ایران نیز در تصمیم فابیوس برای سفر به ایران در این مقطع موثر است.

این عوامل در کنار تمایل دستگاه سیاست خارجی ایران برای سفر فابیوس به ایران و دعوت از وی که از واقع بینی و عملگرایی حاکم بر سیاست خارجی ایران حکایت دارد، باعث شده است تا اصلی ترین مانع توافق اولین کسی باشد که به ایران می آید.

فرانسوی ها در طول مذاکرات هسته ای تاکید ویژه ای روی مبادلات تجاری و اقتصادی با ایران داشتند. چشم انداز بهبود مناسبات اقتصادی و بازگشت فرانسویان به بازار ایران چگونه است؟

در آن مقطع این مساله به اصطلاح به عنوان یک “هویج” برای ایران مطرح می شد. و فرانسوی ها می خواستند این پیام را به ایران بدهند که اگر به دنبال توسعه روابط اقتصادی با فرانسه و غرب است باید در زمینه هسته ای امتیاز بدهد. به نظر می رسد در سفر پیش رو نیز فابیوس رویکرد مشابهی به صورت تعدیل شده اتخاذ کند و همچنان همکاری اقتصادی با ایران را منوط به همکاری با آژانس و اجرای تعهدات از سوی ایران و برخی مسائل منطقه ای بکند. او اعلام کرده که در این سفر هیچگونه هیات اقتصادی او را همراهی نخواهد کرد. اما واقعیت این است که جذابیت بازار ایران برای شرکت های فرانسوی بیش از آن است که تحمل رویکرد مشروط این کشور برای توسعه مناسبات اقتصادی با ایران را داشته باشند؛ به ویژه هنگامی که سایر شرکت های اروپایی به سوی ایران روانه شوند. بنابراین، تصور می شود که در ماههای آینده به تدریج شاهد بازگشت شرکت های فرانسوی به اقتصاد ایران خواهیم بود.

با توجه به اینکه هنوز ساز و کارهای عملی توافق هسته ای به صورت کامل به مرحله اجرا در نیامده است. این حضور زودهنگام فابیوس پیام ویژه ای دارد؟ آیا رقابت برای ورود به بازار ایران آغاز شده است؟

به برخی از دلایل این سفر اشاره کردم. اما به نظر من فعلا اطلاق واژه “رقابت” برای بازگشت به بازار ایران کمی زود و خوشبینانه است. با این حال، کشورهای مختلف اروپایی می خواهند فرصت و امکان حضور در بازار ایران را برای خود دست و پا کنند. در این میان یک نکته از اهمیت برخوردار است. ایران به وضوح آلمان را بر فرانسه ترجیح داده و گسترش مناسبات خود را با اروپا از این کشور شروع کرده است. آلمان از پتانسیل بالایی در این باره برخوردار است و تمایل خود را نیز برای گسترش روابط با ایران در سفر هفته گذشته معاون مرکل و هیات همراه او به تهران نشان داد. حتی احتمال جایگزینی شرکت های خودروسازی آلمانی به جای شرکت های فرانسوی که قبلا در بازار ایران فعال بوده اند به گوش می رسد. از این بابت شاید بتوان گفت فرانسه تا حدودی نگران است و نمی خواهد بیش از این فرصت را از دست بدهد.

با توجه به در پیش بودن انتخابات فرانسه نوع سمت و سو گیری سیاست خارجی ما در قبال دولت فعلی این کشور چگونه باید باشد؟ آیا اساسا باید این ملاحظات را در نظر بگیریم یا اینکه با پیروزی دوباره اولاند یا آمدن سارکوزی یا هر کس دیگری تفاوت چندانی در رویکردهای خاورمیانه ای الیزه ایجاد نخواهد شد؟

در دولت راستگرای سارکوزی این کشور مواضع تندی علیه ایران اتخاذ می کرد. با روی کارا آمدن دولت چپگرای اولاند تغییری در این رویکرد ایجاد نشد و دیدیم که در جریان مذاکرات هسته ای سخت ترین مواضع را فرانسوی ها داشتند. اما قرار نیست این سیاست ها همیشگی باشد. تحولات بین المللی و دو جانبه رویکرد دولت ها را نسبت به هم تغییر می دهد. به نظر می رسد که در آینده به تدریج شاهد تعدیل رویکرد فرانسه به ایران باشیم.

ایران در شرایط فعلی نیازمند جذب سرمایه گذاری خارجی و مشارکت اقتصادی با کشورهای دیگر به ویژه اروپایی ها می باشد. برای رسیدن به این هدف باید رویکردی عقلایی و تعاملی با سایر کشورها در پیش گیرد. هرچقدر فضای سرمایه گذاری و مشارکت اقتصادی با ایران در بین این کشورها رقابتی تر باشد به سود ایران است. بنابراین منطقی نیست که کشوری مانند فرانسه را پیش از این از مهمترین شرکای اقتصادی ما بوده است از ورود به اقتصاد ایران محروم کنیم. حتی اگر افکار عمومی چندان از این مساله استقبال نکند. در شرایط کنونی ایران باید با آغوش باز به استقبال دیگران برود.